غیرمتمرکز بودن بیت کوین


Source

غیرمتمرکز بودن در حوزه ارزهای دیجیتال به چه معناست؟

غیرمتمرکز بودن یا تمرکززدایی یکی از ویژگی‌های مهمی است که ارزهای دیجیتال را قابل‌اعتماد می‌کند؛ به‌طوری‌که به رمز ارزهای غیرمتمرکز و توزیع‌شده می‌توان بیشتر از ارزهای متمرکز و کمتر توزیع‌شده اطمینان کرد.

همه سیستم‌های غیرمتمرکز بر این اساس بناشده‌اند که از سوی هیچ مرجعی کنترل نمی‌شوند و دارای طبیعتی دموکراتیک هستند. تقریباً اکثر خدماتی که بر روی بلاکچین اجرا می‌شوند می‌تواند غیرمتمرکز باشند. این به این معنی است که فعالیت‌های مرتبط با این فرایندها توزیع‌شده هستند و در انحصار فرد یا گروهی خاص نیستند؛ بنابراین باید این مبادلات، تراکنش‌ها و نگهداری دارایی‌ها ایمن باشند و سیستم با مداخلات خارجی به‌راحتی دچار مشکل نشده و متوقف نمی‌شود.

غیرمتمرکز غیرمتمرکز بودن بیت کوین بودن در فضای بلاکچین

تصور تمرکززدایی، خارج از فضای بلاکچین تا حد زیادی دشوار است. درواقع تدارک دیدن یک سازوکار بدون در نظر گرفتن یک فرد قابل‌اعتماد در رأس امور کار دشواری است؛ اما تکنولوژی بلاکچین موفق شده تا نیاز به عنصر اعتماد را برای پیش برد امور خود حذف کند و بدون مرکزیت به کار خود ادامه بدهد.

خدمات غیرمتمرکز می‌تواند برای مصرف‌کنندگان خرد، دارای مزیت‌های فراوانی باشد. برای مثال پرداخت‌هایی که کارمزد آن‌ها بسیار کم و نزدیک به صفر است؛ با خدمات غیرمتمرکز امکان‌پذیر می‌شود. به خاطر وجود مسائل قانونی و بوروکراتیک، این خدمات برای کسب‌وکارها نیز می‌تواند سودمند باشند. به‌ویژه آن دسته از مشاغل که با شرکت‌های ارائه‌دهنده راه‌حل‌های پرداختی یا ارائه‌دهنده خدمات سروکار دارند، می‌توانند از این ویژگی به بهترین شکل بهره ببرند.

زمانی که از غیرمتمرکزی ارزهای دیجیتال صحبت می‌کنیم؛ نباید در نظر گرفتن پارامترهایی را از یاد ببریم. پارامترهایی مانند، سازوکار الگوریتم اجماع، الگوریتم استخراج (اگر ارز موردنظر قابل‌استخراج است) و همچنین میزان توزیع فعلی و میزان توزیع در آینده در غیرمتمرکز بودن یک ارز دیجیتال نقش زیادی ایفا می‌کنند.

بد نیست بدانید که همه ارزهای دیجیتال به‌صورت غیرمتمرکز طراحی نشده‌اند و برخی از آلت کوین‌ها در سازوکاری بسته و متمرکز ایجادشده‌اند. این یعنی که ایجادکنندگان این آلت کوین‌ها به‌صورت بالقوه توانایی کنترل و اثرگذاری بر روی دارایی را دارند. بااین‌وجود نفس این عمل لزوماً چیز بدی نیست و حتی در برخی موارد مانند نیاز به خدمات مالی غیرمتمرکز بودن بیت کوین بسیار پیچیده این مسئله به نفع کاربر عمل خواهد کرد.

صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز

صرافی‌های ارزهای دیجیتال دروازه ورود به دنیای ارزهای دیجیتال از دنیای پول کاغذی و برعکس هستند. صرافی‌های متمرکز معتبر برای نگهداری دارایی‌های خود اغلب به این صورت عمل می‌کنند:

آن‌ها اکثریت دارایی را برای درازمدت در کیف پول‌های سرد چند امضایی نگهداری کرده و میزان اندکی از آن را نیز در کیف پول‌های گرم نگهداری می‌کنند. به‌این‌ترتیب ریسک از دست رفتن این دارایی‌ها بسیار کم خواهد بود زیرا دسترسی به کیف سرد برخلاف کیف پول گرم برای هکرها تقریباً غیرممکن است.

ازآنجایی‌که اغلب صرافی‌ها در قالب یک شرکت اداره می‌شوند؛ بنابراین چندان دور از انتظار نیست که ساختاری متمرکز داشته باشند. یک صرافی متمرکز همچنان می‌تواند به عنوان یک درگاه امن با رابط کاربری ساده و کاربرپسند راه را برای ارتباط افراد در سراسر جهان با دنیای ارزهای دیجیتال هموار کرده و به تمرکززدایی در بخش‌های مالی کمک کند.

در این میان صرافی‌هایی هستند که حتی خود به‌صورت غیرمتمرکز فعالیت کرده و اداره می‌شوند. صرافی‌ غیرمتمرکز از بستری برای خریدوفروش برخوردارند که به‌صورت یک شبکه همتا به همتا عمل می‌کند. خدمات این صرافی‌ها از طریق شبکه‌ای توزیع‌شده ارائه می‌شود. درنتیجه مبادلات کاربران بدون دخالت نهاده‌ای دولتی یا واسطه‌های متمرکز غیرقابل‌اعتماد، صورت می‌پذیرد.

در حال حاضر معروف‌ترین صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ (Uniswap) نام دارد. این صرافی پروتکلی بر بستر شبکه اتریوم است و امکان خریدوفروش توکن‌ها با استاندارد ERC-20 و همین‌طور اتر را برای کاربران امکان‌پذیر می‌کند.

مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز

از سال ۲۰۱۱ تا به امروز حداقل ۵۶ حمله سایبری تائید شده در صرافی‌های متمرکز ارزهای دیجیتال رخ‌داده است. هکرها میلیون‌ها دلار ارز دیجیتال را به سرقت برده‌اند. این دارایی‌ها متعلق به اشخاصی بوده که ارزهای خود را به صرافی‌های متمرکز سپرده و صرافی آن را در کیف پول خود نگهداری کرده‌اند.

معامله گران با استفاده از رمزنگاری کلید عمومی به ارزهای خود در صرافی‌ها دسترسی پیدا می‌کنند. این نوع رمزنگاری بسیار ایمن و قابل‌اعتماد است، اما هرگز نمی‌توان از سوی دیگر ماجرا یعنی از صرافی متمرکز و نحوه نگهداری آن‌ها از کلید خصوصی مطمئن بود. همچنین مشخص نیست که صرافی‌ها این اقدامات امنیتی را تا چه حد جدی می‌گیرند.

این در حالی است که در صرافی‌های غیرمتمرکز، کاربران همیشه کلید خصوصی کیف پول ارزهای دیجیتال خود را پیش خود نگهداری می‌کنند. هر تعامل و ارتباط با پروتکل یا جابجایی باید توسط کاربر تائید شود و باقیمانده دارایی در آدرس کیف پول دست‌نخورده باقی می‌ماند.

به‌طورکلی در این صرافی‌ها افراد به‌جای اعتماد به یک شرکت متمرکز برای حفظ کلید خصوصی‌شان، مسئولیت آن را خود بر عهده می‌گیرند و برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتالی‌شان دست‌به‌کار می‌شوند.

دو خاصیت مهم دیگر صرافی‌های غیرمتمرکز این است که نیازی به ثبت‌نام و احراز هویت ندارند و نمی‌توان کاربران را از استفاده از این سرویس‌ها، منع کرد.

کیف پول غیرمتمرکز

اعتماد طولانی‌مدت به شخص ثالث یا یک خدمات واسطه‌ای برای نگهداری از دارایی‌ها در ازای محافظت یا به دست آوردن منافعی دیگر، ممکن است وجهه قابل قبولی داشته باشد؛ اما این اعتماد خالی از جنبه‌های منفی نیست.

اگر این خدمات ورشکسته شوند و یا مشخص شود که قابل‌اعتماد نبوده‌اند؛ امکان از دست دادن دارایی اشخاص بدون هیچ فرصتی برای بازیابی، وجود دارد. به همین خاطر توصیه می‌شود افراد خود از ارزهای دیجیتال خود نگهداری کنند.

در این روش کنترل کلیدهای خصوصی در اختیار فرد است و در این میان برخی از نهادها مانند صرافی دخیل نیستند. توصیه می‌شود که تنها از کیف پول‌های غیرمتمرکز و منبع باز استفاده کنید که دارای پیشینه و تعداد قابل‌توجهی کاربر هستند. تنها به این شکل است که کاربر می‌تواند از سلامت و امنیت این نرم‌افزار مطمئن باشد.

ارزهای دیجیتال متمرکز و غیرمتمرکز

سازوکارهای متمرکز در اختیار یک مرجع مرکزی مانند صاحبان صرافی هستند و امکان جلوگیری از فعالیت آن‌ها از سوی دولت‌ها وجود دارد. اما از سویی دیگر، سازوکارهای رمزنگاری غیرمتمرکز، بدون دخالت شخص میانی برای مدیریت، قادر به کار و فعالیت هستند.

زمانی که تصمیم به تغییر از ارز فیات (یا ارزهای متمرکز) به دنیای ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز می‌گیرید؛ نباید این را فراموش کنید که “قدرت زیاد، مسئولیت زیادی به همراه خواهد داشت.”

زمانی که تصمیم می‌گیرید در جهان غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال قدم بردارید؛ باید بدانید که اشتباهات شما مانند انتخاب آدرس تراکنشی اشتباه یا خطای امنیتی، تماماً به پای خود شما نوشته می‌شود. دیگر سازوکاری برای توقف تراکنش و بازگشت دارایی وجود ندارد. همین موضوع در مورد نگهداری دارایی‌ها در کیف پول غیرمتمرکز و یک صرافی متمرکز هم صادق است.

اما جدا از مسائل اشاره شده، سیستم‌های غیرمتمرکز دارای مزایای بسیاری هستند. به‌عنوان‌مثال، ازآنجاکه سیستم بلاکچین طوری طراحی‌شده که خود، مدیریت خود را بر عهده دارد؛ می‌توان بدون نگرانی از اعتماد یا عدم اعتماد به طرف مقابل، یک معامله را صورت داد. بلاکچین فاکتور اعتماد را در اختیار می‌گیرد و این اطمینان به وجود خواهد آمد که همه‌چیز یکپارچه و درست پیش خواهد رفت.

سخن پایانی

تمرکززدایی فرآیندی است که به توزیع و پراکندگی قدرت از یک مرجع مرکزی می‌پردازد. به‌عنوان‌مثال، بیشتر سیستم‌های مالی متمرکزند؛ بنابراین یک مقام ارشد واحد در سلسله‌مراتب آن‌ها وجود دارد. مانند بانک مرکزی که مسئول مدیریت آن‌ها است.

این روش معایب بسیاری دارد زیرا بدون شک، هرگونه سوء عملکرد در بالای سلسله، خواسته یا ناخواسته، بر روی کل سیستم تأثیر منفی می‌گذارد. بسیاری از ارزهای دیجیتال به عنوان جایگزین‌های غیرمتمرکز برای پول دولتی طراحی‌شده‌اند. وجود این ارزها باعث انعطاف‌پذیری، کارآیی و دموکراتیک تر بودن آن‌ها می‌شود. تمام این‌ها به کمک فناوری بلاکچین ممکن است. زیرا هر کاربر می‌تواند یکی از پردازنده‌های پرداخت شبکه باشد.

بیت کوین غیر متمرکز نیست؟ شرحی بر مشکلات تمرکز زدایی از رمزارز ها

بیت کوین غیر متمرکز نیست؟ شرحی بر مشکلات تمرکز زدایی از رمزارز ها

“شرمساری غیر متمرکز سازی” بدل به روشی محبوب برای قبایل رمزارز ها شده، تا به خرج دیگران، آلتکوین های تقدیس یافته شان را ستایش نمایند. سطح کنترل ناپذیری یک رمزارز توسط یک نهاد واحد، بدل به چوبی بر سر پروژه هایی شده است که متمرکز بودن آن ها به والدشان، بیت کوین نمی رسد. چنین بحثی از بنیان اشتباه است، چرا که اگر با دقت بنگریم، تمام رمزارز ها تا حدودی متمرکز هستند.

غیر متمرکز سازی: ساده برای تعریف، دشوار برای دستیابی

Source

به گزارش ارزجو و به نقل از پایگاه خبری Bitcoin.com، وقتی روز پنجشنبه شبکه Visa انگلیس از متوقف شد، نیشخند بیت کوین بازان را به جان خود خرید. شبکه بیت کوین از زمان پیدایش ۹ سال پیش خود تا کنون بدون هیچ نقصی کار کرده و هیچ حکومت، سازمان تنظیم مقررات و نه حتی مشکل سخت افزاری امکان متوقف نمودن فعالیت آن را نداشته است. این ضد سانسور بودن بیت کوین است که به واسطه طراحی غیر متمرکز آن کسب شده و بخش اعظم ارزش خود را مدیون آن است.

درست است که در حال حاضر سرمایه گذاری در بیشتر رمزارز ها ریسک بالایی دارد؛ اما دلیلی که امروز (در زمان نگارش مطلب) موجب مبادله بیت کوین در محدوده قیمتی ۸ هزار دلار و بیت کوین کش در محدوده ۱۱۰۰ دلار می شود این است که، امکان نگهداری از سرمایه دیجیتال به شکلی متوقف کردن آن میسر نباشد، یک دنیا می ارزد.

بیشتر بخوانید: آلتکوین هایی که بدترین عملکرد را تا کنون در سال ۲۰۱۸ داشته اند

می دانیم که امکان متوقف، هک و ضبط کردن بیت کوین وجود ندارد، چرا که مهاجمین غیرمتمرکز بودن بیت کوین متعددی از بدو پیدایش آن، نهایت تلاش خود را نموده و شکست خورده اند. مجبور نیستیم اهداف پلید این افراد را ستایش کنیم، اما می توانیم شکر گذار این واقعیت باشیم که این تلاش های شکست خورده بخشی از رشد ارزش بیت کوین را، به واسطه تحکیم ایمان سرمایه گذاران بر مصونیت این شبکه، رقم زده اند. در مقام مقایسه، بلاکچین های جوان تر باید هنوز در این دست نبرد ها آزموده شوند که در صورت پیروزی رشد ارزش رمزارز بومی خود را تاثیر خواهند گرفت. با راه افتادن دو تا از پر حباب ترین بلاکچین های تاریخ، EOS و Tezos، در ماه جاری، مناظرات غیر متمرکز سازی برای انتقام جویی بازگشته اند.

Source

تمام رمزارز ها متمرکز شروع کردند حتی بیت کوین

درست مانند نوزادی که برای طی کردن آن ماه های ابتدایی طلایی زندگی نیازمند مادر است، بلاکچین ها نیز در ابتدای راه نیازمند دستان محافظ خالق خود هستند. بیت کوین در آغاز راه خود به شدت متمرکز بود و هیچ مادری جز ساتوشی ناکاموتو بالاسر خود نداشت که چشم بر فرآیند استخراج داشته باشد که البته این مسئله امری اجتناب ناپذیر بود. اما با پیوستن کاربران بیشتر به شبکه، به مدلی غیر متمرکز منتقل شد و سپس از بازیچه ای برای ساتوشی ناکاموتو به بازیچه ای جهانی بدل گردید.

دیگر بلاکچین های پدید آمده پس از بیت کوین نیز در ابتدای راه تماما متمرکز و خالقان آن ها در تلاش برای برطرف کردن “هر چه سریعتر” این تمرکز بوده اند. با این حال، برخلاف بیت کوین بسیاری از این زنجیره ها، در دستیابی و پیشرفت در این مهم با دشواری مواجه شده اند.

بیشتر بدانید: اپلیکیشن های ساخته شده بر بستر Ethereum یا Dapps

Source

بلاکچین های چینی به بیش از حد متمرکز بودن بدنامند، و NEO بهترین مثال برای این بدنامی است. ماه ها پیش بود که متمرکز بودن این رمزارز مطرح شد، اما همچنان تحت کنترل شرکت مادر است، که در صورت از کار افتادن سیستم خطاپذیری پیچیده مجاز (Delegated Byzantine Fault Tolerance) ، توان بازنشانی (Reset) کل شبکه را دارد.

Source

از نقطه نظر فنی بیشتر یک DAG (در اینجا مقصود نگارنده از این واژه احتمالا دو چیز است، اول “کلاف” که ساختار بلاکچین این رمزارز است و دوم Directed Acylic Graph به معنی “گراف جهت دار غیر مدور” که به گرافی اطلاق می گردد که در آن هیچ مسیر جهت داری که ابتدا و انتهای آن یکی باشد وجود ندارد.) است تا یک بلاکچین معمول، IOTA حتی از NEO هم متمرکز تر است. در حالیکه روزی غیر متمرکز شدن NEO نیز فرا خواهد رسید، تجسم کنونی IOTA، برای رسیدن روزی که بدون نیاز به یک هماهنگ کننده مرکزی، که رخ دادن هر بلایای ناگهانی را خنثی نماید، بسیار مشکوک به نظر می رسد.

Source

Cardano

کاردانوی Charles Hoskinson از نوعی الگوریتم گواه اثبات سهام به نام Ouroboros بهره می برد، که هنوز از راه نرسیده و بنابراین در ۱۲ ماه گذشته، یا همین حدود، این رمزارز به قدرت متمرکز بوده است. به محض اجرایی شدن Ouroboros، کاردانو توزیع شده تر از اکنونش خواهد بود، اما اینکه راه اندازی آن به غیر متمرکز سازی حقیقی ختم شود یا نه، جای بسی بحث دارد. به سان EOS، مکانیزم توافق کاردانو کنترل این رمزارز را در اختیار عده ای از نهنگ ها قرار خواهد داد، که موجودی رمزارز و رای آن ها تصمیمات کاردانو را تصویب خواهند نمود.

Source

غیر متمرکز بودن یا فقدان آن، بحثی است که به دنبال EOS کشیده شده و در شبکه ای که به سختی یک هفته از عمر آن می گذرد، شدیدا جریان دارد. ۲۱ تائید کننده بلاک – نهاد هایی مورد اعتماد مانند Bitfinex – برای کنترل کردن شبکه خدمت می کنند. الگوریتم گواه اثبات سهم نمایندگان مجاز (Deligated Proof of Stake) اختیارات بسیار زیادی را در دست عده ای محدود قرار می دهد. به اکثریت دو سوم برای دستیابی به توافق نیاز است.

بیشتر بخوانید: رمز ارز هایی که در سال ۲۰۱۸ بهترین عملکرد را تا کنون داشته اند

غیر متمرکز سازی چیزی بیش از یک مکانیزم توافق است

Source

مادامی که بحث و غر و لند حوزه مکانیز های توافق شایسته مانند PoW، PoS، dPoS و dBFT .و نقش آن ها در غیر متمرکز سازی شبکه ها جریان دارد، دیگر نگرانی هایی نیز برای اشاره وجود دارند. برای نمونه، قریب ۵۰% از کل توکن های EOS تنها در ۱۰ آدرس نشسته اند. سپس نگرانی متمرکز شدن استخراج فرا می رسد، پدید آمدن طریقت تصدی گری از یک سو و آسیب پذیری بلاکچین های با نرخ هش پائین نسبت به حمله ۵۱ درصد از سوی دیگر. به عبارت دیگر، چیزی تحت عنوان غیر متمرکز سازی کامل وجود ندارد.

تمام رمزارز ها حیات خود را در دستان یک هویت واحد آغاز می نمایند. آنچه مقدر می نماید یک ارز لیاقت رمزارز خوانده شدن را داشته باشد، بسته به سرعت و تمایل نهاد خالق آن برای چشم پوشی از در اختیار داشتن قدرت استوار است. زمان و خنثی سازی موفقیت آمیز حملات وارده، آزمون هایی حقیقی برای تعیین توانایی های خمیره یک شبکه هستند. غیر متمرکز سازی یک مقیاس است نه یک دکمه که با فشردن آن اتفاق افتد.

دیدگاه هایی که در این مقاله ارائه شده اند، متعلق به نویسنده می باشند و لزوماً مربوط به ارزجو نمی باشد و نباید به آن نسبت داده شود.

غیر متمرکز (Decentralize) در ارزهای دیجیتال به چه معناست؟ +فایل صوتی

غیر متمرکز (decentralized) در ارزهای دیجیتال

در دنیای ارزهای غیرمتمرکز بودن بیت کوین دیجیتال احتمالا تا به حال به اصطلاح غیر متمرکز (Decentralize) یا این جمله برخورده اید که ارزهای دیجیتال به صورت غیر متمرکز می‌باشند اما آیا می دانید غیر متمرکز دقیقا به چه معناست؟ در این مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت.

قبل از اینکه به بیان این مفهوم بپردازیم اجازه بدهید تا از دنیای ارزهای دیجیتال و رمز ارزها فاصله بگیریم تا با بیان مثال هایی ملموس بتوانیم این مفهوم را توضیح دهیم. فرض کنید که می‌خواهید آهنگ یکی از خوانندگان محبوب خودتان را از سایتی دانلود کنید. به سایت مورد نظر می‌روید و آهنگ خود را دانلود می‌کنید اما این آهنگ کجا ذخیره شده است؟ در سرورِ سایتی که به آن مراجعه کردید. یعنی شما در اینجا یک سرویس گیرنده (Client) هستید و سایت مورد نظر یک سرویس دهنده (Server) می‌باشد. در واقع هرگاه شما فایلی برای دانلود بخواهید نقش شما سرویس گیرنده و نقش محلی که آن فایل را در اختیار شما قرار می‌دهد سرویس دهنده است که به آن رابطه‌ی کلاینت سروری (Client-Server) می‌گویند. برای درک بهتر از این موضوع فایل صوتی زیر را گوش دهید:

کاربران گرامی میهن بلاکچین، در صورتی که ویدیوی این مطلب برای شما به‌نمایش درنمی‌آید، VPN خود را خاموش کرده و سپس صفحه را رفرش کنید. بعضی ویدیوهای سایت آپارات برای IPهای خارج از ایران به نمایش درنمی‌آیند.

اما این رابطه‌ی یک طرفه مشکلاتی دارد، فرض کنید در زمان انتخاب واحد می‌خواهید دروس خود را انتخاب کنید. همزمان با شما بسیاری از دانشجوها مانند شما قصد انتخاب واحد دارند، در نظر بگیرید در یک زمان تعداد زیادی دانشجو به سایت دانشگاه حجوم می‌آورند و از آن سرویس انتخاب واحد می‌خواهند، معمولا در چنین مواقعی سرعت سایت به شدت کاهش پیدا می‌کند و یا حتی ممکن است از دسترس خارج شود، علت این امر محدودیت هایی است که سرور سایت سرویس دهنده دارد که در مثال ما سایت دانشگاه می‌باشد. سروری که سایت دانشگاه دارد شاید توانایی سرویس دادن به تعداد زیادی دانشجو آن هم در یک زمان را نداشته باشد (به علت محدودیت هایی در پهنای باند و …). یعنی می‌توان گفت سرویس دهنده یک مرکزی است که یک سروری دارد و بر روی سرور و اطلاعات آن کنترل دارد و به صورت متمرکز فعالیت می‌کند.

غیر متمرکز راه حلی فوق العاده

اما این مشکلی نبود که برای آن راه حلی وجود نداشته باشد، با پیشرفت تکنولوژی ایده جدیدی مطرح شد که بیان کرد از آنجاییکه امروزه همگی دسترسی به اینترنت دارند، چرا مردم به صورت مستقیم با هم در ارتباط نباشند؟ از یکدیگر سرویس نگیرند و به هم سرویس ندهند؟ حتما لازم نیست از فضای یک سرور متمرکز استفاده کرد، بلکه همگی می‌توانند با در اختیار گذاشتن منابع خود (برای مثال هارد یا CPU) به صورت مستقیم هم سرویس دهنده و هم سرویس گیرنده باشند. مثلا فرض کنید شما آهنگی که می‌خواهید را از هارد یک نفر دانلود می‌کنید و آن هم از هارد شما فایل مورد نظرش را دانلود می‌کند. یعنی همه همزمان هم سرویس دهنده اند هم سرویس گیرنده. با گوش دادن فایل صوتی زیر درک بهتری از غیرمتمرکز خواهید داشت:

BitTorrent اولین محصول غیرمتمرکز

اولین محصول معروف غیر متمرکز را می‌توان BitTorrent دانست، پروتکلی که در آن همه‌ی افراد هم سرویس گیرنده اند و هم سرویس دهنده. این پلتفرم قابلیت دانلود و آپلود فایل را برای شما ایجاد می‌کند، طبق این پروتکل مثلا اگر فردی فیلمی را می‌خواهد دانلود کند می‌تواند به یک فرد در هر نقطه ای از جهان که این فیلم را دارد متصل شود و آن را دانلود کند. همزمان که دانلود در حال انجام است آن فایل می‌تواند آپلود ‌شود و افراد دیگر نیز می‌توانند آن فایل را از شما بگیرند و دانلود کنند، یعنی شما در اینجا علاوه بر اینکه فیلم را دانلود می‌کنید و سرویسی دریافت می‌کنید، آن فایل را آپلود می‌کنید و به بقیه سرویس می‌دهید.

جالب اینجاست که بر خلاف سیستم کلاینت سروری، در اینجا با افزایش تعداد افراد، شبکه ضعیف نمی‌شود و یا اصطلاحا سرور از دسترس خارج نمی‌شود، چون اولا سرور متمرکزی وجود ندارد و فایل ها در کامپیوترهای مردم در سراسر دنیا قرار دارد (یعنی غیر متمرکز است) و اعضای آن هستند که روی این شبکه نظارت و کنترل دارند. ثانیا با افزایش افراد این شبکه قوی تر می‌شود، زیرا تعداد سرویس گیرنده ها که خودشان سرویس دهنده هم هستند افزایش می‌یابد. عملا حیات این سیستم به اعضای آن وابسته است که به صورت همتا به همتا (Peer To Peer) با یکدیگر در ارتباطند.

غیر متمرکز ویژگی بارز ارزهای دیجیتال

تا اینجا مقدماتی گفته شد که بتوانیم معنای غیر متمرکز را راحت تر درک کنیم. غیرمتمرکز به زبان ساده به این معناست که اطلاعات در دست نهاد خاصی وجود ندارد و متمرکز نیست بلکه اطلاعات در سراسر شبکه پراکنده است و مجموعه ای از اعضای شبکه فعالیت در شبکه را به عهده دارند. حالا بهتر است به موضوع غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال بپردازیم.

در حال حاضر بانک ها نهادهای متمرکزی هستند که فعالیت های مالی افراد را انجام می‌دهد و به ازای انجام خدمات کارمزد دریافت غیرمتمرکز بودن بیت کوین می‌کنند. فرض کنید علی می‌خواهد یک میلیون تومان به سارا انتقال دهد. بانک ابتدا حساب علی و معتبر بودن حساب علی را بررسی می‌کند در صورتی که علی موجودی لازم را داشته باشد، یک میلیون تومان از حساب علی کسر کرده و به حساب سارا اضافه می‌کند و شرح معاملات در محلی به نام دفتر کل ذخیره می‌شود و در نهایت کارمزد خود از انجام این کارها را دریافت می کند.

پس از اینکه قابلیت های تکنولوژی Peer To Peer یا همتا به همتا مشخص شد، ساتوشی ناکاموتو خالق بیت کوین به این فکر افتاد که چرا در مورد مسائل مالی از این تکنولوژی استفاده نشود و مردم به طور مستقیم مبادلات مالی خود را با هم انجام ندهند. این شد که ایده‌ی ارزهای دیجیتال به صورت غیر متمرکز با ورود بیت کوین به دنیا معرفی شد، به طوری که در این نرم افزار همه به صورت مستقیم با هم در ارتباطند و تبادلات مالی خود را انجام می‌دهند و فرآیند انجام این فعالیت ها توسط هیچ نهاد مرکزی کنترل نمی‌شود و همه‌ی کارها غیرمتمرکز بودن بیت کوین را مردم انجام می‌دهند. بیت کوین در واقع نیاز به نهادهای واسطه همانند بانک را حذف می کند و برای انتقال پول خود تنها کافی است از کیف پول خود به آدرس کیف پول فرد دریافت کننده ارسال کنید. در این سیستم تراکنش ها توسط افرادی در شبکه انجام می‌شود که اصطلاحا سرویس دهنده های شبکه هستند و این اطلاعات در بلاک چین که یک دفتر کل توزیع شده است ذخیره می‌شود.

فراموش نکنید که غیر متمرکز با توزیع شده تفاوت دارد و به یک معنا نیست، در این سیستم غیر متمرکز، به دلیل متن باز (open source) بودن ارزهای دیجیتال همه چیز شفاف است و مردم به راحتی می‌توانند اتفاقات داخل شبکه را رصد کنند و همچنین تراکنش های خود را پیگیری کنند. مفهوم غیر متمرکز با حضور بیت کوین گسترش بیشتری یافت و با اینکه این مفهوم به طور کامل در این حوزه جای نیافتاده است اما جوامع مدرن با گذر زمان، بیشتر به سمت امور غیرمتمرکز تمایل پیدا کرده اند.

مزیت غیر متمرکز بودن بیت کوین

بیت کوین به عنوان یک ارز دیجیتال ویژگی‌هایی دارد که سبب تمایز آن نسبت به سایر پول‌های فیزیکی شده است. مهمترین ویژگی بیت کوین غیرمتمرکز بودن آن است.

بهتر است برای درک ویژگی غیرمتمرکز بودن بیت کوین، اول با سیستم متمرکز در نظام مالی و تاثیر آن آشنا شوید.

سیستم متمرکز در واقع کنترل دولت‌ها روی پول است و تورم و بی ارزش شدن پول از نتایج پرضرر کنترل دولت هاست. متمرکز بودن نظام پولی این قدرت را به دولت ها می دهد که بتوانند کشور دیگری را تحریم کرده و از چرخه ی معاملات مالی خارج کنند . متمرکز بودن به این صورت است که زمان مراجعه به بانک، ممکن است سیستم پرداخت از کار افتاده باشد و برای انجام امور بانکی اتلاف وقت زیادی پیش بیاید.

غیرمتمرکز بودن مهمترین ویژگی بیت کوین است. بیت کوین توسط هیچ فرد ، گروه، سازمان، بانک، نهاد، دولت و . کنترل نمی‌شود و در شبکه ی بیت کوین قدرت خلق ارز دیجیتال و توزیع آن به مردم برگشته است.

در معاملات سنتی مردم به بانک به عنوان واسطه اعتماد می کنند. در شبکه ی بیت کوین این اعتماد نسبت به سیستم وجود دارد. قوانین سیستم کاملا شفاف به صورت کد برنامه نویسی شده است.

بانک‌ها در کنترل و عرضه پول قدرت زیادی پیدا کرده بودند و به همین دلیل تورم سنگینی در سال 2008 یعنی یک سال قبل از ظهور بیت کوین ایجاد شد و همین تورم دلیل پیدایش بیت کوین شد.

بانک های مرکزی و دولت ها می توانند پول نامحدود چاپ کنند که منجر به کاهش ارزش پول ملی می شود. در شبکه بیت کوین همه ی افراد می‌توانند در خلق واحدهای پولی جدید شکرت داشته باشند، اما تعداد کل سکه‌هایی که می‌تواند ساخته شود، حداکثر ۲۱ میلیون واحد است. محدود بودن تعداد سکه‌های بیت کوین و عدم امکان خلق بیت کوین‌های بیشتر از حد مجاز، از قوانین شبکه ی بیت کوین است.

محدود بودن تعداد بیت کوین‌ها منجر شده که به عنوان ابزاری که توانایی ذخیره ارزش در طول زمان را دارد، مورد استفاده قرار بگیرد. علاقه ی سرمایه‌گذاران به خرید بیت کوین و دادن لقب طلای دیجیتال به بیت کوین نشان دهنده ی ارزش مندی آن است.

جمع بندی

بیت کوین به عنوان یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز تحت کنترل هیچ شخص یا سازمانی نیست و همه می‌توانند با استفاده از آن واحدهای پولی شبکه را منتقل کنند. بیت کوین امکان ارسال پول به هر نقطه از دنیا را به‌سادگی و بدون توجه به مرزهای جغرافیایی و شبکه‌های بانکی ایجاد کرده است. ویژگی غیر متمرکز بودن و وابسته نبودن به سیستم بانکی برای بسیاری از افراد جذاب است. اگر شما نیز به خرید بیت کوین و حضور در این بازار غیرمتمرکز علاقه مندید آموزشگاه تالار بورس در کنار شماست تا با ارائه ی اطلاعات به روز به شما کمک کند.

غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال یا Decentralize به چه معناست؟

مفهوم غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال

مفهوم غیر متمرکز در بازار ارزهای دیجیتال یکی از مباحث حیاتی در صنعت بلاکچین و مادر تحولات عظیم در این عرصه از تکنولوژی‌های جدید در بازارهای مالی است. در این مطلب قصد داریم تا چیستی و ضرورت این موضوع را به‌طور کامل بررسی کنیم. در این زمینه ابتدا می‌خواهیم با یک مثال کاربردی و عینی منظور از متمرکز یا غیرمتمرکزبودن را در بلاکچین برای شما توضیح دهیم.

  • 1) شبکه غیر متمرکز چیست؟
  • 2) مفهوم غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال؛ رمزارز غیرمتمرکز چیست؟
  • 3) سخن نهایی؛ بالأخره معنی غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال چیست؟

برای زمینه‌سازی چنین توضیحی، باید از مثال‌های عینی و مرسومی که در شبانه‌روز طیف عظیمی از مردم کشورمان با آن سروکار دارند را استفاده کنیم. ثبت نام خودرو در سایت شرکت‌ ایران‌خودرو و سایپا می‌تواند گزینه خوبی باشد. اگر مشتری پروپا قرص این ثبت‌نام‌ها باشید، می‌دانید که در ساعات مقرر برای این ثبت‌نام‌ها حجم فوق‌العاده زیادی از مشتریان به سایت مراجعه می‌کنند.

این مراجعه به‌منظور ثبت‌نام برای قرعه‌کشی برای دریافت خودرو با قیمت پایین است. طبیعی است که چنین طرحی با استقبال طیف عظیمی از مردم در یک بازه زمانی محدود و معین مواجه شود. بنابراین سرور سایتی که در آن فرآیند ثبت‌نام انجام می‌شود، به علت حجم بسیار زیاد و هجوم یکباره مشتریان معمولا قفل می‌شود یا با مشکل مواجه می‌شود.

در چنین شرایطی افزایش پهنای باند یا تعداد سرورها و سایت‌ها راهکار مناسبی است. در دنیای بلاکچین نیز با توجه به اینکه قرار است میلیون‌ها نفر از یک بلاکچین برای تراکنش‌ها و معاملات خود استفاده کنند، توان محاسباتی عظیمی نیاز است تا شبکه قفل نشود. در غیر این‌صورت، بلاکچین با مشکل جدی مواجه می‌شود و تراکنش‌ها و کارها بر بستر آن به‌خوبی پیش نمی‌رود. همین عاملی برای فرار تعداد زیادی از کاربران از شبکه می‌شود.

غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال (Decentralize)

حال مفهوم غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال اینجا وارد می‌شود و مشکلات در این زمینه را تقریبا به صفر می‌رساند. یعنی به‌جای استفاده از یک سرور محاسباتی قدرتمند (مثلا یک ابرکامپیوتر) از مجموع توان محاسباتی میلیون‌ها رایانه کاربران مختلف شبکه استفاده می‌شود. همچنین هیچ تمرکزی در انجام تراکنش‌ها و محاسبات وجود ندارد و همین می‌تواند یک عامل مشوق برای کاربرانی باشد که علاقه زیادی به عدم‌ پیگیری دقیق تراکنش‌ها و حریم امن خصوصی دارند.

شبکه غیر متمرکز چیست؟

یک شبکه غیرمتمرکز به بلاکچینی گفته می‌شود که سعی می‌کند تا توان اعمال نفوذ یا قانون‌گذاری گروهی از اعضای خود را محدود کند. در واقع در یک بلاکچین غیر متمرکز، نظارت و تصمیم‌گیری درباره موضوعات مختلف مانند توکن سوزی، پیاده‌سازی فورک‌های جدید (هارد فورک و سافت فورک) و تمام موارد مهم و تأثیرگذار در شبکه توسط گروه خاصی نمی‌تواند انجام شود.

در اکثر شبکه‌های غیرمتمرکز معمولا سعی می‌شود تا از تمام کاربران تأثیرگذار شبکه مانند توسعه‌دهندگان و دارندگان ارزهای دیجیتالی که به منظور انجام بعضی کارها مانند پرداخت پاداش ماینرها (استیکرها)، ارزهای خود را در شبکه قفل می‌کنند، برای تصمیم‌گیری استفاده شود.

بلاکچین غیرمتمرکز در ارزهای دیجیتال

از طرفی، مفهوم غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال باعث افزایش اعتماد به این شکل جدید از دارایی و سرمایه می‌شود. زیرا تقریبا هر نوع فعالیتی که در بستر بلاکچین انجام می‌شود، غیرمتمرکز است. یعنی امکان نظارت یک گروه، نهاد، سازمان یا مرجع کلی بر روی آن وجود ندارد. همه چیز در چنین ساختاری توزیع می‌شود. در یک شبکه غیرمتمرکز حتی نظارت و تصمیم‌گیری نیز توزیعی و پراکنده است.

بنابراین در یک توضیح ساده غیرمتمرکز بودن در حوزه ارزهای دیجیتال به معنای دموکراسی واقعی است! در چنین شبکه‌ها و سیستم‌هایی هرگز نمی‌توان به‌راحتی اعمال قدرت، فشار یا نفوذ کرد و با استفاده از آن معاملات، تراکنش‌ها و سایر فعالیت‌ها را تغییر داد. اینگونه است که صنعت بلاکچین در حال جلب اعتماد اکثر سرمایه‌گذاران خرده‌پا و بزرگ در سراسر دنیاست.

مفهوم غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال؛ رمزارز غیرمتمرکز چیست؟

متمرکز و غیرمتمرکز در ارزهای دیجیتال

مزیت عمده ارائه خدمات به روش غیرمتمرکز برای کاربران و سرمایه‌گذاران کوچک و خرده‌پا است. این امر به دلیل آن است که به چنین افرادی در ساختار شبکه دسترسی ارزان‌قیمت یا حتی رایگان به خدمات داده می‌شود. همچنین سرویس‌ها و خدمات غیرمتمرکز علاوه‌بر چنین کاربرانی، برای کسب‌ و کارها نیز بسیار مفید هستند. خصوصا کسب و کارهایی که در آن‌ها کار با سیستم‌های و بسترهای پرداخت و ارائه خدمات به دلیل سروکار داشتن با سازوکارهای قانونی مانند مالیات و حسابرسی سخت است.

هنگامی که از غیرمتمرکز بودن در حوزه ارزهای دیجیتال صحبت می‌کنیم، باید متوجه برخی مفاهیم مهم در این حوزه مانند ساختار اجماعی، الگوریتم ماینینگ یا استخراج (برای ارزهای دیجیتال قابل‌ استخراج)، توزیع فعلی توکن یا نسبت و نرخ انتشار آن در آینده باشیم.

نکته جالب اینجاست که تمامی ارزهای دیجیتال از ساختار غیر متمرکز بهره نمی‌گیرند. یعنی شما می‌توانید موارد متعددی از ارزهای متمرکز و غیر متمرکز را در دنیای بلاکچین مشاهده کنید. مثلا تعدادی از آلت‌کوین‌ها وجود دارند که در سیستم‌ها و ساختارهای بسته غیرتوزیعی فعالیت دارند. در چنین ارزهایی، صادرکننده پتانسیل بسیار بالایی برای نظارت و کنترل دارایی موردنظر دارد. این یک امتیاز کاملا منفی و بد برای سرمایه‌گذاران جدید است. البته این نوع ارزها نیز کاربردهای خاص خود را دارند و می‌توانند خصوصا در خدمات مالی پیچیده کارگشا باشند.

غیرمتمرکزبودن بیت کوین در خطر است؛ معرفی دو ارز متمرکز و غیر متمرکز

ارز دیجیتال بیت کوین بدون شک برترین، مشهورترین و بزرگ‌ترین ارز دیجیتالی است که از ابتدا تا امروز در بازار ارزهای دیجیتال وجود داشته است. هزینه‌های سخت‌افزاری و انرژی برای ماینینگ بیت کوین با افزایش تقاضاها رو به افزایش است. این امر همزمان با افزایش نگرانی‌ها درباره متمرکزبودن این ارز دیجیتال است. زیرا در ابتدای معرفی و استخراج بیت کوین، تمام رایانه‌های معمولی در سراسر جهان می‌توانستند بیت کوین استخراج کنند و این مستقیما به توزیع و تمرکززدایی از شبکه کمک می‌کرد.

اما با پدیده هاوینگ بیت کوین و سخت‌ترشدن استخراج، امروزه دیگر استفاده از رایانه‌های رومیزی و معمولی اصلا به‌صرفه نیست و قدرت استخراج این ابزارها شدیدا کاهش پیدا کرده است. در طرف مقابل، امروزه مزرعه‌های بزرگ بیت کوین هستند که با استفاده از سخت‌افزارهای گران‌قیمت (ASIC) و مصرف بالای برق، مهم‌ترین ماینرهای بیت کوین در سال‌های اخیر هستند.

حال نکته جالب اینجاست که هرکدام از این مزرعه‌ها متعلق به یک نفر یا نهایتا یک گروه خاص از افراد معمولا ثروتمند است. چند جمله بالا مستقیما به معنای قدرت بسیار بالای کنترل و نظارت چنین ماینرهایی در شبکه بیت کوین است. این آسیب و تهدیدی کاملا جدی برای ساختار غیرمتمرکز در شبکه بیت کوین است. با روال کنونی و در صورت عدم ایجاد یک تغییر جدی، به احتمال زیاد به‌زودی عملا بیت کوین از لیست توکن‌های غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال خارج می‌شود.

اما اگر بخواهیم در مقابل بیت کوین، نوعی ارز دیجیتال کاملا غیرمتمرکز را مثال بزنیم، می‌توانیم Safex Cash و Safex Token را نام ببریم. Safex Cash یک رمزارز قابل استخراج است که از ساختار اجماعی اثبات کار (PoW) استفاده می‌کند. این کوین در درجه اول به منظور استفاده به عنوان یک ابزار مبادله یا معامله ساخته شده است. دارندگان توکن Safex می‌توانند حساب کاربری خود را ایجاد کنند و در اشتراک درآمد در شبکه سهیم شوند.

در شبکه فوق با استفاده از ابزارهای امضای حلقه و مخفی‌کردن آدرس‌ها، حریم خصوصی کاربران در سطح بسیار بالایی حفظ می‌شود. همچنین برخلاف شرایط سخت امروزی ماینینگ بیت کوین، در توکن Safex هر کاربر می‌تواند فرآیند استخراج ارز دیجیتال را تنها با یک رایانه رومیزی با یک CPU معمولی انجام دهد!

به طور کلی حتی تصور غیرمتمرکزبودن خارج از صنعت بلاکچین بسیار سخت است. درست است که بلاکچین هنوز هم کاملا قابل اعتماد نیست اما غیرمتمرکزبودن آن همچنان تنها راه برون‌رفت از انحصار و مدیریت دستوری سیستم‌های مالی است. زیرا در هر نوع ساختاری دو طرف در معامله یا خدمت وجود دارد. به غیر از ساختارهای غیرمتمرکز در سایر روش‌ها و مکانیزم‌ها حداقل نیاز به مدیریت، همراهی و تأیید یک طرف معامله وجود دارد که این خود شکلی از متمرکزبودن فعالیت است!

صرافی غیر متمرکز

صرافی غیرمتمرکز رمزارزها

صرافی‌ها یا همان اکسچنج‌های ارز دیجیتال، مهم‌ترین مکان‌ها برای معامله و خرید و فروش ارزهای دیجیتال با ارزهای فیات (پول‌های رسمی با پشتوانه سیاسی مانند دلار و یورو) هستند. روال در صرافی‌ها معمولا به این شکل است که بخش اعظم سرمایه‌ها را در کیف پول چند امضایی نگهداری می‌کنند و بخش کوچک دیگری را نیز در کیف پول‌های گرم نگهداری می‌کنند.

با چنین استراتژی دسترسی به بخش اصلی و عمده دارایی‌ها ناممکن است. این امر به دلیل ساختار خاص کیف پول‌های سرد است که پرداختن به آن در این مقاله ممکن نیست. اما دسترسی هکرها و سارقان به کیف پول‌های گرم امکان‌پذیرتر است. اما از آنجا که صرافی‌ها رقم بسیار کوچکی را در این کیف‌ها نگهداری می‌کنند، ریسک بزرگی متوجه آن‌ها نمی‌شود.

اکثر صرافی‌ها در حوزه ارزهای دیجیتال از نوع متمرکز هستند زیرا توسط یک سازمان یا شرکت خاص اداره می‌شوند. صرافی Xcalibra با مجموع بیش از 5 میلیون دلار سرمایه یکی از صرافی‌های مشهور متمرکز در حوزه ارزهای دیجیتالی است که علاوه بر پشتیبانی از جفت‌ارزهای مختلف Safex Cash و Safex Token، از خرید با کارت اعتباری بیت کوین و اتریوم (BTC و ETH) نیز پشتیبانی می‌کند.

صرافی‌های این‌چنینی ساختاری کاملا متمرکز و قابل اعتماد دارند. اما مزایای ساختار غیر متمرکز را ندارند. این اکسچنج‌ها می‌توانند با ارائه درگاه‌های امن و سرویس‌های قابل اعتماد پرداختی و رابط‌های کاربری ایمن برای اتصال کاربران از سراسر جهان، غیر متمرکزبودن را در سیستم خود تقویت کنند. اما با این وجود بازهم به چنین صرافی‌هایی، غیر متمرکز گفته نمی‌شود.

ایده صرافی غیر متمرکز زمانی متولد شد که برخی فعالان و توسعه‌دهندگان پروژه‌های صنعت بلاکچین به فکر ایجاد یک توزیع گسترده و جهانی برای پیاده‌سازی مفهوم غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال در صرافی‌ها افتادند. صرافی‌های یادشده دارای یک پلتفرم معاملاتی هستند که به صورت یک شبکه همتا به همتا عمل می‌کند. خدمات در صرافی‌های غیرمتمرکز به صورت توزیع‌شده و گسترده ارائه می‌شود. در چنین ساختاری کاربران اجازه دارند تا ارزهای دیجیتال خود را بدون ترس از نفوذ سازمان‌های دولتی یا ذی‌نفعان صرافی‌های متمرکز، معاملات خود را انجام دهند.

امروزه صرافی یونی سوآپ (Uniswap) مشهورترین صرافی غیرمتمرکز در بازار جهانی ارزهای دیجیتال است. یونی سوآپ در واقع پروتکلی است که بر روی بلاکـچین اتریوم اجرا شده است و به کاربران خود از سراسر جهان اجازه غیرمتمرکز بودن بیت کوین می‌دهد تا تمام جفت‌های ارزی توکن ERC20 و ETH (اتریوم) را معامله کنند.

سخن نهایی؛ بالأخره معنی غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال چیست؟

معنی متمرکز و غیرمتمرکز

اگر با وجود تمام توضیحات فوق نیز، احساس می‌کنید به‌خوبی مفهوم غیر متمرکز در ارزهای دیجیتال را درک نکرده‌اید، به جمع‌بندی پایانی خوب دقت کنید. بلاکچین غیرمتمرکز در واقع یک پایگاه اطلاعاتی و کتابخانه است که منابع مختلف (منابع کاربران سراسر جهان) را ذخیره می‌کند و در یک شبکه همتا به همتا معامله می‌کند. منابع در چنین ساختاری صرفا داده‌های پولی یا معاملاتی نیستند. بلکه می‌توانند شامل برخی اطلاعات اضافی در حوزه مالکیت و توافق‌نامه‌های صورت‌گرفته در شبکه هم باشند.

در چنین ساختاری بزرگترین مزیت، تمرکززدایی از مدیریت و کنترل منابع یا نظارت یک قدرت مرکزی است. در واقع با این ترفند، کاربران ضعیف‌تر با سرمایه‌های کمتر به راحتی می‌توانند بدون نگرانی از موج‌های نوسانی دستوری، فعالیت مالی خود را انجام دهند. بنابراین می‌توان این ساختار را حتی با درنظرگرفتن معایبی مانند نامشخص‌بودن جریان اعتماد به کلیت شبکه، یک راهکار جدید در عصر تکنولوژی برای فرار از انحصار در بازارهای مالی دانست.



اشتراک گذاری

دیدگاه شما

اولین دیدگاه را شما ارسال نمایید.