مثالی در خصوص بازار آتی

اهرم مالی بازار آتی=(قرارداد ارزش)/(اولیه تضمین وجه)

اهرم مالی چیست؟ بررسی کاربرد اهرم مالی در بورس

همواره درصد قابل توجهی از آحاد جامعه به دنبال مسیری برای سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول خود در مقابل تورم هستند. بازارهای سرمایه‌گذاری بسیاری وجود دارند که افراد بنا به دانش مالی و توانایی‌های خود می‌توانند در آن‌‎ها فعالیت ‌کنند. همچنین ابزارهای متنوعی در این بازارهای مالی وجود دارند که فرآیند سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول را برای سرمایه‌گذاران مهیج‌تر و تسهیلات بیشتری را برای شخص فراهم می‌کنند.

یکی از این ابزارهای پرطرفدار در بازارهای مالی، اهرم مالی است. افراد با استفاده از اهرم مالی قادر به سودسازی بیشتر در فرآیندهای سرمایه‌گذاری هستند. علاوه بر افراد حقیقی، شرکت‌ها و ارگان‌های حقوقی نیز تحت شرایط تعریف شده‌ای قادر به استفاده از این ابزارها در پروسه فعالیت‌های مالی خود هستند. به منظور آشنایی بیشتر با اهرم مالی در بازارهای مالی، به خصوص بازار بورس، در این مقاله با ما همراه باشید.

اثر اهرمی چیست؟

نظریه اثر اهرمی، برای نخستین بار توسط پژوهشگری به نام Black مطرح شد. او عقیده داشت تغییرات ساختار سرمایه یا تغییر نسبت بدهی به دارایی (نسبت اهرمی) یک شرکت، در میزان نوسان سهام آن شرکت اثر می‌گذارد. تئوری اثر اهرمی به رابطه منفی بازده سهام با ریسک سهام اشاره دارد. طبق این تئوری، هر چه بازده یک سهام بیشتر شود، میزان نوسانات آن کمتر می‌شود. همچنین هر چقدر میزان بازده کمتر باشد، میزان نوسانات بیشتر می‌شود. توجه داشته باشید که در این نظریه، نوسانات نسبت به کاهش و افزایش بازده سهام، نامتقارن هستند. به زبان ساده، شوک‌های منفی نسبت به شوک‌های مثبت اثر بیشتری دارند.

اهرم مالی چیست؟

اهرم مالی در اصل به معنی یک ابزار یا یک بدهی برای بالا بردن سود یک سرمایه‌گذاری است. یک شخص یا یک شرکت در فرایند سرمایه‌گذاری علاوه بر دارایی‌های خود قادر است با بهره گرفتن از ابزار مالی یا مثالی در خصوص بازار آتی به اصطلاح استفاده از اعتبار یا قرض گرفتن پول، پروسه سرمایه‌گذاری خود را گسترده‌تر و در نهایت سود بیشتری برای خود خلق کند.

افراد از سالیان دور در معاملات و خرید و فروش‌های مرسوم خود از اهرم مالی استفاده می‌کردند. به عنوان مثال بسیاری از مردم در بازار ملک از ابزار اهرم مالی به منظور تامین سرمایه برای خرید ملک استفاده و طی شرایط مشخص برای بازپرداخت این مبلغ به بانک یا ارگان‌های مربوطه اقدام می‌کنند. در نظر داشته باشید که میزان این اعتبار یا اهرم مالی هر چه قدر که بیشتر باشد آن شخص یا شرکت قدرت بیشتری در فرایند سرمایه‌گذاری خود خواهد داشت. اما در نقطه مقابل میزان ریسک سرمایه‌گذاری نیز بیشتر خواهد شد.

افراد و شرکت‌های حقوقی نیز از اهرم مالی در بازارهای مالی مانند بازار بورس استفاده می‌کنند. مثلا در این بازار، شرکت‌ها با استفاده از اهرم مالی، منبع مالی جدیدی برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های مالی خود تامین می‌کنند و به شکل راحت‌تری به برنامه‌ریزی‌های خود رسیدگی می‌کنند. هر قدر این اهرم مالی در شرکت‌ها بیشتر یا به اصطلاح بزرگ‌تر باشد، به سرمایه‌ کمتری نیاز دارد.

استفاده از اهرم‌های مالی منجر می‌شود که سود یا ضرر آینده شرکت‌ها بر پایه کمتری صورت بگیرد اما در عوض نسبت بالاتری را خلق کند. به عنوان مثال: شرکتی را در نظر داشته باشید که 5 میلیارد تومان سرمایه دارد. در صورتی که بتواند برای برنامه‌های مالی خود از وام 15 میلیاردی استفاده کند، اکنون 20 میلیارد تومان برای سرمایه‌گذاری و پیشبرد اهداف خود خواهد داشت.

اهرم مالی در شرکت‌های بورسی

همان‌طور که در بخش قبلی اشاره کردیم اهرم مالی به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها به منظور تامین منبع مالی جدید شرکت‌های بورسی است. مزیت استفاده از اهرم مالی برای این شرکت‌ها به جای استفاده از افزایش سرمایه و تشویق مردم برای مشارکت این است که دیگر نیازی به انتشار سهام جدید یا تقسیم سود بین سهامداران نیست. البته در نقطه مقابل باید در نظر داشت که در این مسیر اگر برنامه‌ریزی‌های شرکت در مسیر پیشبرد اهداف مالی محقق نشود، ممکن است بدهی‌های سنگینی برای شرکت ایجاد شود که در این صورت شرکت‌ با چالش‌های جدید رو به رو خواهد شد.

اهرم‌های مالی با این که باعث افزایش سود در فرآیند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی‌ مالی افراد و شرکت‌های بورسی می‌شوند در مقابل میزان ریسک موجود در این پروسه را چند برابر می‌کنند. یعنی هرچه یک مثالی در خصوص بازار آتی شرکت برای برنامه‌های مالی و پیشرفت‌ امور خود از اهرم مالی بیشتری استفاده کند، در واقع میزان ریسک مالی و چالش‌های اقتصادی بیشتری را تقبل خواهد کرد.

بنا به توضیحاتی که ارائه شد زمانی که تحلیل‌گران قصد بررسی و ارزیابی سهام یک شرکت را دارند، فرآیند استفاده از اهرم مالی شرکت برای پیشبرد امور خود، از پرامتر‌های مهم برای خرید سهام آن شرکت محسوب می‌شود. در صورتی که یک شرکت از میزان کمتری از اهرم مالی برای مثالی در خصوص بازار آتی فعالیت‌های اقتصادی خود استفاده کند، سهام آن نیز گزینه مناسب‌تری برای سرمایه‌گذاری خواهد بود.

کاربرد اهرم مالی در معاملات اعتباری

باید در نظر داشته باشید که بخش زیادی از معاملاتی که در بازار سرمایه صورت می‌گیرد با استفاده از همین اهرم‌های مالی یا اهرم بدهی است. این فرآیند بیشتر زمانی دیده می‌شود که در زمان تثبیت بازار سرمایه‌گذاران به دنبال کسب سود بیشتری هستند و در این شرایط با واجد شرایط بودن‌شان برای استفاده از این اهرم‌های بدهی مثالی در خصوص بازار آتی اقدام می‌کنند. افراد در این مسیر می‌توانند از بهترین کارگزاری‌های بورس بسته‌های اعتباری یا وام‌های قرض‌الحسنه دریافت کنند و در بازار به معاملات خود سر و سامان بدهند و از طرف مقابل سود بیشتری کسب کنند. باید در نظر داشته باشید که برای استفاده از اعتبار و اهرم‌های بدهی در بازار سرمایه باید دارای دانش بورسی بالایی باشید تا در هر شرایطی و با وجود هیجانات در بازار، قادر به مدیریت این سرمایه باشید. (برای مدیریت سود خود می توانید روش مارتینگل در بورس را مطالعه کنید.)

به عنوان مثال در سال 1392 در بازار سرمایه شاخص به یک باره شروع به ریزش کرد و سرمایه‌گذاران بسیاری که در این بازه زمانی از اهرم مالی استفاده می‌کردند، دچار ضرر و زیان‌های سنگینی شدند یا همین یک سال اخیر که شاخص بورس درگیر ریزش و اصلاح بود، کسانی که از اهرم مالی استفاده می‌کردند با چالش‌های بسیاری برای تسویه آن رو به رو شدند.

این اتفاقات تلخ در برخی از افراد تاثیرات بدی گذاشت و سبب شد فکر کنند بازار سرمایه به هیچ عنوان بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری نیست! در صورتی که این برداشت از پایه اشتباه است و در صورت داشتن دانش کافی در این بازار قادر به کسب سود ایده‌آلی خواهید بود. در همین راستا سازمان بورس نیز قوانین جدیدی را به تصویب رساند که به وسیله آن‌ها شرایط استفاده و بازپرداخت اهرم‌های بدهی برای سرمایه‌گذاران آسان‌تر شود.

کاربرد اهرم مالی در قراردادهای مشتقه

بازار مشتقه از بخش‌های مختلفی نظیر بازار اختیار معامله، آتی و… تشکیل شده است. در این بازار نیز افراد قادر به استفاده از اهرم مالی هستند. برای نمونه افراد می‌توانند از اهرم‌های مالی در بازار آتی استفاده کنند. در این بازار قراردادهای هر دارایی در ابتدا، اهرمی برابر 10 دارند و با توجه به شرایط بازار و وجوه تضمین در آن، ممکن است این مقدار متغیر باشد.

برای مثال اگر شخص در بازار آتی قصد خرید 1 کیلو زعفران را داشته باشد، با در نظر گرفتن این که مقدار قرارداد آتی زعفران برابر با 100 گرم است، این شخص باید 10 قرارداد آتی را خریداری کند که برای اخذ ۱۰ قرارداد آتی زعفران این فرد باید به میزان ۱۰ برابر وجه تضمین اولیه قراردادهای آتی، وجه نقد به حساب عملیاتی واریز کند. با فرض این که وجه تضمین اولیه قراردادهای آتی زعفران ۲۰۰ هزار تومان باشد، ‌این فرد باید ۲ میلیون تومان پرداخت کند.

وجه لازم = تعداد قرارداد * وجه تضمین اولیه

۲،۰۰۰،۰۰ = ۱۰ * ۲۰۰،۰۰۰

نسبت اهرمی و فرمول محاسبه آن

نسبت‌های اهرمی یک نوع ابزار مالی هستند که با استفاده از آن‌ها می‌توان بدهی‌های به وجود آمده در یک سازمان را نمایش داد. با استفاده از نسبت‌های اهرمی می‌توان گفت که شرکت‌ها تا چه میزان نیازها و خواسته‌های مالی خود را از طریق سایر منابع مالی یا وام‌ و بدهی، تامین می‌کنند. به طور کلی نسبت‌های اهرمی 4 نوع هستند:

1. نسبت بدهی = مجموع بدهی‌ها تقسیم بر مجموع دارایی‌ها
2. نسبت سرمایه = مجموع دارایی‌ها تقسیم بر مجموع سرمایه
3. نسبت بدهی – سرمایه = مجموع سرمایه تقسیم بر کل بدهی‌ها
4. توان پرداخت بهره = هزینه بهره تقسیم بر سود قبل از بهره و مالیات

سخن آخر

همان‌طور که در بخش مقدماتی مقاله اشاره کردیم، افراد به منظور حفظ ارزش پول می‌توانند در فعالیت‌های مالی مختلفی شرکت کنند و در همین مسیر به سرمایه‌گذاری هم مشغول مثالی در خصوص بازار آتی شوند. فرایند سرمایه‌گذاری در هر بازاری با کسب سود و احتمال ضرر همراه است. البته هر شرایطی سرمایه‌گذاران همیشه به دنبال کسب سود بیشتری در بازارهای سرمایه‌گذاری هستند. در همین راستا در بورس ابزارهای مالی متنوعی وجود دارد که افراد و شرکت‌ها با استفاده از آن‌ها قادر به خلق سود بیشتری برای خود و شرکت‌ها هستند. اهرم مالی یکی از این ابزارهای بسیار پرطرفدار است که افراد حقیقی از آن در روند معاملات و سرمایه‌گذاری‌های خود استفاده و در صورت خوب بودن شرایط و استراتژی‌های معاملاتی به سودهای کلان و قابل قبولی دست پیدا می‌کنند. شرکت‌ها هم با استفاده از این اهرم‌های مالی به منبع جدید مالی برای فعالیت‌های اقتصادی و پیشبرد اهداف خود دست پیدا می‌کنند.

در نهایت هم باید توجه داشته باشید که استفاده بیش از حد از اهرم مالی در هر فرایند اقتصادی، به معنای بالا بردن میزان ریسک در آن فرایند است. به عنوان مثال سهام شرکت‌های بورسی که برای فعالیت‌های مالی خود از اهرم‌های مالی زیادی استفاده می‌کنند، برای سرمایه‌گذاری گزینه مناسبی نیستند چرا که ممکن است امور مالی این شرکت‌ها به دلیل بدهی‌های سنگین (اهرم بدهی) درگیر چالش‌های زیادی شود.

اگر به حوزه بورس علاقه‌مندید، می‌توانید برای آموزش مفاهیم دیگر بورسی مانند معاملات الگوریتمی، نسبت p به e و نحوه محاسبه آن، اوراق مشتقه، اوراق سلف و بسیاری از اصطلاحات دیگر، به بلاگ آکادمی بورس مراجعه کنید.

اهرم مالی در بازار آتی چیست و چه کاربردی دارد؟

این روزها بازارهای سرمایه‌گذاری جدید توانسته‌اند توجه سایرین را به سمت خود جلب کنند و بستری مناسب برای کسب درآمد فراهم کنند. بورس یکی از بازارهایی است که در سال اخیر توانست به‌خوبی برای خود فعالان مختلف از هر قشری را جذب کند. بازار بورس بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که عوام فکر می‌کنند و این فضای گسترده با ابزارها و آیتم‌های گوناگونی مانند اهرم مالی در بورس مجهز شده است. برای اینکه بتوانید به‌خوبی در این محیط فعالیت کنید ابتدا لازم است که نسبت به آن بینش کامل داشته باشید در ادامه این متن شمارا با بازار آتی و کاربرد اهرم مالی و اهرم مالی در بازار آتی آشنا می‌کنیم.

بازار آتی اتاقی در بازار بورس
اهرم مالی در بورس٬ فرصتی برای ثروت یا ورشکستگی؟
کاربرد اهرم مالی

بازار آتی اتاقی در بازار بورس

ممکن است شما چندان بازار آتی را نشناسید در خصوص این بازار باید گفت که آن بخشی از بازار بورس را تشکیل می‌دهد. این بازار فعلاً حول معاملات کالاهایی شامل زعفران٬ زیره سبز و پسته فعالیت می‌کند. معاملات و قراردادهایی که در این بازار صورت می‌گیرند مربوط به آینده هستند. به معنی واضح‌تر شما می‌توانید محصولی را باقیمت امروز بفروشید و آن را در ماه‌های آینده تحویل بدهید و برعکس می‌توانید محصولی را باقیمت امروزی خریداری کرده و در آینده تحویل بگیرید.

معاملاتی که شما انجام می‌دهید کاملاً واضح با مشخص کردن تاریخ تحویل و قیمت موردنظر ثبت می‌شود و برای اینکه از هرگونه فرار و تخلف جلوگیری شود دو طرف معامله مبلغی به شکل وجه تضمین اولیه به شخص امین یا همان بورس کالا می‌سپارند.اگر میخواهید با صفر تا صد بازار آتی نقره آشنا شوید و آموزش ببینید به این صفحه مراجعه کنید.

در این بازار سه گروه فعال هستند. یکی گروه فروشندگان که کالاهای خود را به قیمت امروز٬ در آینده پیش‌فروش می‌کنند. گروه دیگر خریداران هستند که محصولات موردنیاز خود در آینده را باقیمت امروز پیش‌خرید می‌کنند و دسته دیگر نوسان گیران هستند که هدفشان خریدوفروش اصل کالا نیست بلکه می‌خواهند با استفاده از نوسانات قیمت بازار به سود برسند. یکی از جذابیت‌هایی که باعث محبوبیت این بازار شده است اهرم مالی در بازار آتی است.

اهرم مالی در بورس٬ فرصتی برای ثروت یا ورشکستگی؟

اهرم مالی در بازار آتی یکی از روش‌ها برای تکثیر سود و زیان است و شما می‌توانید آن را تقریباً در تمامی معاملات مشاهده کنید. به‌طور مثال گرفتن وام‌های بانکی نمونه‌ای برای نشان دادن استفاده از اهرم مالی است. با استفاده از این آیتم شما در حقیقت سرمایه خود را افزایش می‌دهید. اهرم مالی در بورس بدین شکل است که شما می‌توانید اوراقی به ارزش چندین برابر سرمایه خود بگیرید و بدین شکل با رسیدن به سود٬ سودی چندین برابری داشته باشید. اهرم مالی در بازار آتی یکی از آیتم‌های پیش‌فرض است که شما می‌توانید از آن استفاده کنید. اثری که اهرم مالی در بازار آتی بر روی معاملات شما می‌گذارد وابسته به فرمول زیر است:

اهرم مالی بازار آتی=(قرارداد ارزش)/(اولیه تضمین وجه)

ارزش قرارداد: همان مبلغی است که شما درواقع باید برای خرید اوراق یا کالا بپردازید.

وجه تضمین اولیه: مبلغی است که شما به بورس کالا برای امنیت قرارداد می‌دهید.

اهرم مالی بازار آتی: این عدد هم درصد پولی است که شما نسبت به ارزش قرارداد باید در واقعیت پرداخت کنید و هم ضریب سود و زیان شما نسبت به نتیجه معاملات شما با سرمایه بعد از اعمال اهرم مالی است.

باوجوداین توضیحات روشن است که اگر شما به سود دست پیدا کنید٬سود شما چندین برابر خواهد شد و اگر ضرر کنید یک ضرر چندین برابری را شاهد خواهید بود. با توجه به دانش و آگاهی که شما در معاملات خود به خرج می‌دهید اهرم مالی می‌تواند وسیله‌ای برای ثروتمند شدن شما باشد یا ابزاری برای ورشکستگی شما.

کاربرد اهرم مالی

اهرم مالی ممکن است در ابتدا برای شما بسیار جذاب جلوه کند و این احساس با توجه به‌تمامی ویژگی‌های مثبتی که این آیتم در اختیارتان می‌گذارد منطقی است در ادامه چند نمونه از کاربرد اهرم مالی را برایتان بازگو می‌کنیم.

ایجاد انگیزه: شاید از بهترین و بارزترین ویژگی‌های اهرم مالی ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری باشد. باوجوداین آیتم افراد برای سرمایه‌گذاری در بازارهای بورس به‌خصوص بازار آتی تشویق می‌شوند و بدین واسطه نقدینگی بازار رشد می‌کند و هم این‌که شرکت‌ها و تام‌هایی که قصد فروش محصولات و سهام خود را دارند و در این بازار اوراق به اشتراک می‌گذارند می‌توانند به رشد اقتصادی برسند. البته این ویژگی زمانی که باعث معاملات هیجانی شود برای سرمایه‌گذاران به‌شدت نابودگر خواهد بود.

رشد استعدادها: بسیاری از افراد هوش بسیار زیادی برای انجام معاملات دارند اما سرمایه کافی در دست ندارند که همین باعث می‌شود نتوانند آن‌طور که باید فعالیت کنند. از کاربرد اهرم مالی همین بس که به همه افراد اجازه می‌دهد سود کنند.

صعود و نزول توهمی: شاید این ویژگی چندان از نکات مثبت در خصوص اهرم مالی نباشد. به‌کارگیری اهرم مالی باعث می‌شود یک فضای متوهم ایجاد شود و بدین واسطه ارزش بازار سهام بورس به شکلی غیرمنطقی صعود کند و یا نزول پیدا کند؛ که این می‌تواند برای فعالان بورسی باعث بروز اشتباهات در معاملات شود و یک‌دفعه شما شاهد ورشکستگی‌های زیادی باشید.

جمع‌بندی

بازار آتی یکی از بازارهای بورسی است که می‌تواند بستری مناسب برای خریداران و فروشندگان و نوسان گیران برای انجام معاملات بی‌ضرر وجود آورده است. این بازار دوسویه طراحی‌شده است و اگر سرمایه‌گذاران فعال در آن به‌اندازه کافی هشیار و خلاق باشند می‌توانند هم در هنگام صعود بازار و هم در هنگام نزول بازار به سود برسند.

اهرم مالی در بازار آتی یکی از آیتم‌هایی است که می‌تواند به سرمایه‌گذار اجازه بدهد تا سرمایه‌ای اندک اوراق بیشتری تهیه کند و همچنین سود بیشتری ببرد البته اهرم مالی در بازار آتی همان‌قدر که می‌تواند باعث سوددهی چند برابر شود می‌تواند باعث ضررهای چند برابری هم شود. مهم است که افراد با بینش و به‌دوراز هیجانات و تحلیل خط بازار اقدام به معاملات در بازار آتی و استفاده از اهرم مالی کنند.

اهداف قرارداد‌های آتی و نقش آن در اقتصاد

آزاده حسینی - سردار خالدی
با توجه به اینکه طی چند ماه گذشته حجم زیادی از نقدینگی‌ها به سمت بازار ارز و سکه سرازیر شده و گردش نقدینگی در این بازارها افزایش یافته، قراردادهای آتی سکه در بورس کالا نیز در این بین از جذابیت بیشتری نسبت به آتی سهام برخوردار شده است.

آزاده حسینی - سردار خالدی

با توجه به اینکه طی چند ماه گذشته حجم زیادی از نقدینگی‌ها به سمت بازار ارز و سکه سرازیر شده و گردش نقدینگی در این بازارها افزایش یافته، قراردادهای آتی سکه در بورس کالا نیز در این بین از جذابیت بیشتری نسبت به آتی سهام برخوردار شده است. گرچه عمر این ابزار معاملاتی در ایران اندک است، اما در این مدت زمان کوتاه نیز توانسته سرمایه‌گذاران جدیدی را وارد بورس کرده و گردش نقدینگی بورس کالای ایران را افزایش دهد و در تنظیم بازار سکه نیز بسیار موثر واقع شود، البته همچنان بسیاری از نهادها نسبت به وجود این بازار با دیده اغماض می‌نگرند و آن را عاملی برای سفته‌بازی و افزایش بی رویه قیمت‌ها می‌دانند. به منظور آشنایی طیف زیادی از مثالی در خصوص بازار آتی علاقه‌مندان با نحوه معاملات آتی و همچنین اهدافی که این نوع معاملات در بازار‌های جهانی و داخلی دنبال می‌کند، مزایا و معایب آن با دکتر مرتضی بینا یکی از کارشناسان این حوزه به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که در ادامه می‌آید؛ مرتضی بینا که لیسانس مهندسی برق خود را در دانشگاه صنعتی شریف اخذ کرده به منظور اخذ درجه کارشناسی ارشد و دکترا راهی فرانسه شد تا در آنجا تحصیلات خود را در همان رشته ادامه دهد، پس از اخذ درجه دکترای مهندسی برق در فرانسه راهی آمریکا شد تا پس از تدریس در دانشگاه‌ها و فعالیت در بخش مدیریت ریسک در آنجا نیز مدرک MBA خود را از دانشگاه رایس هوستون اخذ کند. سوابق تجربی مدیریتی مرتضی بینا در بخش مدیریت ریسک شرکت‌های تجارت گاز و برق مختلف در ایالات‌متحده از سال ۱۹۹۵ تا اواخر۲۰۱۰ میلادی یکی از دلایلی بود که باعث شد در این باره با وی به گفت‌وگو بپردازیم.

آقای دکتر به عنوان نخستین سوال بفرمایید که اساسا هدف از تشکیل مشتقات یا قراردادهای آتی چه چیزی بوده است؟

بازارهای مشتقات با هدف کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری یا ریسک معاملاتی به وجود می‌آیند. زمانی که هر طرف معامله، چه خریدار و چه فروشنده، بخواهند خطر نوسان قیمت را به نفع خود کم کنند از مشتقات به عنوان ابزار کم کردن ریسک استفاده می‌کنند. با وجود چنین قراردادهایی، احساس امنیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌شود. بدون وجود قراردادهای آتی، ریسک سرمایه‌گذاری برای بسیاری از صنایع به حدی بالا می‌رود که برگشت سود مورد نظر کفاف ریسک سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد؛ بنابراین سرمایه‌گذار از انجام کار منصرف می‌شود. نکته مهمی که در بازار قراردادهای آتی وجود دارد مساله نقدشوندگی (liquidity) است. کم بودن نقدشوندگی، ریسک معامله آتی را برای سرمایه‌گذار آنقدر بالا می‌برد که دلیل وجودی اولیه آن که کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری است از بین می‌رود. برای اینکه نقدشوندگی در بازار وجود داشته باشد، غیر‌از سرمایه‌گذاران واقعی احتیاج به افرادی است که ریسک‌پذیر باشند که به آنها Speculators یا به اصطلاح سفته‌بازان گفته می‌شود؛ بنابراین نقش سفته‌باز یک نقش مثبت است که به نقدشوندگی معاملات و در نتیجه کم کردن هزینه‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. اگر سیستم به طور شفاف و درست کار کند و دو طرف معامله، ریسک‌ها را آگاهانه بپذیرند آن وقت هم قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شوند، هم هزینه‌های معاملات کم می‌شود، در ضمن نه بازار مختل می‌شود و نه هیجانات بدون منطق در بازار به وجود می‌آید.

شما از گروهی در بازار نام بردید که حاضرند در بازار ریسک کنند و به اصطلاح Speculators‌ها گفته می‌شوند، لطفا کمی بیشتر در مورد این دسته از افراد و نقششان در بازار برایمان بگویید؟

ببینید سفته‌باز همچنان که گفتم ترجمه دقیقی از آن نشده و بیشتر بار منفی آن مورد توجه بوده این در حالی است که وجود سفته‌باز برای ایجاد نقدینگی در بازار مشتقات بسیار مهم است؛ در واقع بدون این بازیگران، نقدینگی کم خواهد شد. کم شدن نقدینگی برای سرمایه‌گذار به معنی بالا رفتن ریسک است؛ بنابراین حضور سفته‌بازان در نهایت باعث بالا رفتن نقدینگی و پایین آمدن ریسک سرمایه‌گذار می‌شود. این در حالی است که هر کسی هم نمی‌تواند Speculator باشد، زیرا این کار به راحتی انجام نمی‌شود. این بازار برای افراد غیر‌مطلع دارای ریسک بسیار زیاد است و باید از حضور در این بازار خودداری کنند. اگر من چشم بسته از خیابان رد شوم و تصادف کنم، دلیل بر بد بودن خیابان و اتومبیل نیست.

حالا که در مورد کلیات بازار آتی و بازیگران آن توضیح دادید لطفا نحوه قرارداد آتی در بازارهای جهانی را نیز تشریح بفرمایید؟

فرض کنید تولید‌کننده‌ای هستید که می‌خواهید مواد خام وارد کنید، در یک محیط رقابتی هم نمی‌توانید قیمت تولیدات خودتان را به دلخواه بالا ببرید. شما چون نمی‌توانید بازار فروش را کنترل کنید برای قیمت مواد اولیه‌تان مجبورید از تکنیک‌های دیگر استفاده کنید تا اگر با افزایش قیمت مواد اولیه متضرر شدید بتوانید با استفاده از ابزارهای موجود در جای دیگری، جبران ضرر (هزینه افزایش قیمت مواد اولیه) کنید. برای روشن شدن فرض کنید شما تولید‌کننده اتومبیل هستید و کنترلی روی قیمت فولاد ندارید؛ به طوری که قیمت فولاد ممکن است بالا رود در حالی که امکان بالا بردن قیمت اتومبیل را ندارید. برای اینکه از این وضعیت متضرر نشوید، می‌توانید از قراردادهای آتی استفاده کنید؛ به این معنی که با قرار گرفتن در موقعیت خرید در صورت بالا رفتن قیمت فولاد، از سودی که در قرارداد آتی به دست می‌آورید، می‌توانید ضرر بالا رفتن قیمت فولاد را جبران کنید. در بازار آتی، از یک طرف کسانی که از بالا رفتن قیمت فولاد ممکن است ضرر کنند در موقعیت خرید قرار می‌گیرند و این‌ها می‌توانند تولید‌کننده‌های اتومبیل باشند، از طرف دیگر تولید‌کننده‌های فولاد که از پایین آمدن قیمت فولاد ممکن است ضرر کنند در موقعیت فروش قرار می‌گیرند. اگر بازار قراردادهای آتی برای فولاد وجود نداشته باشد ریسک سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف بالا می‌رود. به همین دلیل فروشندگان و خریداران در بازار‌های آتی جمع می‌شوند تا از سطح ریسک سرمایه‌گذاری خود کم کنند.

در مورد قراردادهای آتی تاکید شما بیشتر بر نقدشوندگی بوده به نظر شما این موضوع چه جایگاهی در بازار قراردادهای آتی دارد؟

بازار قراردادهای آتی عامل مهم و موثری در گردش، حرکت و کارآ شدن اقتصاد است؛ به کمک این بازار، سرمایه‌گذار می‌تواند هزینه‌های ریسک سرمایه‌گذاری خود را کم کند. در بازار آتی هر چقدر نقدشوندگی بیشتر باشد، هزینه پوشش ریسک کمتر می‌شود. در دراز مدت بازار به سود آنهایی است که پوشش ریسک بهتری داشته باشند، اگر هزینه پوشش ریسک بالا باشد سرمایه‌گذار تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن بخش پیدا نمی‌کند. نقش مثبت سفته‌باز را می‌توان به صورت زیر توضیح داد: اگر به دلایل قیمتی فاصله زیادی بین حجم واقعی خرید و حجم واقعی فروش وجود داشته باشد، تا پیدا شدن نقطه تعادلی قیمت، امکان نوسان شدید قیمت‌ها وجود دارد، مانند توپی که از ارتفاع بیفتد و چند بار بالا و پایین بپرد. در همین حال است که سفته‌باز با حضور در بازار باعث می‌شود تفاوت بین حجم واقعی عرضه و تقاضا به مرور زمان پر و از شدت نوسان قیمت کم شود و این کاملا برخلاف تصور عمومی است که نوسان قیمت را در نتیجه حضور سفته‌بازان می‌بینند. این را هم باید توجه کرد که در مقابل سفته‌بازان آربیتراژورها قرار دارند که همیشه بازار را به سمت تعادل می‌کشند. با وجود آربیتراژورها این امکان که قیمت به طور غیر‌عادی و دراز مدت از تعادل خارج شود از بین می‌رود. اگر شاهد نوسانات غیر‌عادی در بازار هستیم مربوط به واقعیت‌های اقتصادی است و ربطی به وجود بازار آتی ندارد.

فعالیت بازار آتی ایران و ساز و کار معاملات آن را چگونه می‌بینید؟

بازار آتی در کشور ما محدود به سکه طلاست و نحوه کارکرد قراردادها با آنچه که امروزه در بازار‌های جهانی اتفاق می‌افتد تفاوت زیادی ندارد، اما حجم مبادلات در مقایسه با بازار واقعی بسیار کوچک است. این امر باعث می‌شود در کوتاه مدت انحراف قیمت بین بازار آتی و بازار واقعی به وجود بیاید. در بازارهای جهانی این انحراف قیمت وجود ندارد. راه چاره برای کشور ما تبلیغ، آموزش و گسترش بازار آتی است تا با بازار واقعی همخوانی پیدا کند و نه کوچک کردن آن.البته به دلیل اینکه بازار کاملا آزاد نیست حجم تقاضاهای واقعی نیز مشخص نیست، به نظر می‌آید اگر روند بازار به طور کامل حالت آزادانه و رقابتی به خود بگیرد قیمت‌ها بهتر مشخص می‌شوند و روند معاملات شفاف‌تر می‌شود. این نکته را نباید فراموش کرد که در بازار آزاد، خریدار و فروشنده همدیگر را پیدا می‌کنند و در نتیجه سفته‌باز نمی‌تواند نقش دراز مدت در تعیین واقعی قیمت داشته باشد. به نظر من وجه تضمین فعلی (وجه تضمین بابت هر قرارداد ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است) غیر‌عادی بالاست که لطماتی را نیز به بازار وارد کرده.

به نظر شما دیگر تفاوت بازارهای آتی در ایران و سایر بازارهای جهانی چیست؟

روند معاملات بازار آتی در جهان با ایران فرق کلی و زیادی ندارد، در واقع بازار داخلی تا حدودی نسخه کپی از بازارهای جهانی است، اما با حجم سرمایه‌گذاری کمتر. نکته اصلی که وجود دارد این است که دولت‌ها بهتر است وارد بازار نشوند؛ زیرا بدون حضور دولت‌ها بازار مسیر منطقی و واقعی خود را طی می‌کند.

در بازارهای آتی جهان یک سیستم قضایی مستقل وجود دارد که در آن هم دولت‌ها هم افراد به قانون قرارداد (Contract Law) احترام می‌گذارند و این تنها به دولت‌ها ارتباط پیدا نمی‌کند، بلکه خود افراد (حوزه عمومی) نیز آن را رعایت می‌کنند؛ به این معنی که اگر کسی (حقیقی یا حقوقی) قول دهد سال دیگر در موقع مشخصی مبلغی را به کسی بدهد باید این قول عملی شود و همین قول از نظر قاضی بسیار مثالی در خصوص بازار آتی مهم است و از نظر سیستم قضایی، ثبات اجتماعی به اجرایی شدن قول‌های داده شده بستگی دارد.

در بازارهای آتی جهان جریان دادوستدها آزاد است و هر دو طرف ریسک (چه خریدار و چه فروشنده) در بازار مشارکت فعال دارند و سیستم قضایی در حسن اجرای قراردادها نقش بازی می‌کند، بدون اینکه در نحوه تنظیم قراردادها دخالت کند. در اکثر بازارها قراردادهای آتی ۴ ماه پشت سر هم و بسته به نوع بازارها به ترتیب قراردادهای ۶ مثالی در خصوص بازار آتی ماهه، ۸ ماهه، ۱۴ ماهه، ۱۸ ماهه، دو سال و سه سال یا حتی ۱۰ سال هم معامله می‌شوند. حجم مبادلات در بازارهای جهانی اختلاف زیادی با مبادلات در بازار آتی ما دارد.

همانطور که می‌دانید در بازار آتی ایران شاهد برگزاری بازار جبرانی هستیم، نظر شما در این باره چیست؟

اگر منظور از بازار جبرانی توقف بازار به علت نوسان شدید قیمت‌هاست، بله بازار آتی ممکن است برای مدت کوتاهی متوقف شود، اما نه به این شکلی که در ایران اجرا می‌شود. مدل بازار جبرانی که در ایران اجرا می‌شود نشانه‌ای از ناکارا بودن دریافت سریع وجه تضمین لازم است.

با توجه به بحث راه‌اندازی بازار آتی ارز در ایران به نظر شما بازار آتی ارز چه تفاوتی با بازار آتی طلا دارد؟

از نظر من ایجاد بازار آتی ارز در شرایطی که بازار قیمت را تعیین کند بسیار مفید است و باعث ثبات و بالا رفتن حجم سرمایه‌گذاری می‌شود، ولی این بازار با قیمت مصوب، معنی اقتصادی ندارد. به اعتقاد من سیستم اقتصادی ما (با توجه به وضعیت ذخایر ارزی، سیاست‌های ارزی و قیمت‌های موجود در بازار) می‌گوید که باید بازار آتی ارز داشته باشیم و مردم هم به عنوان بخش کوچکی از بازیگران بازار در ارز سرمایه‌گذاری کنند، البته سوال مهمی در اینجا مطرح می‌شود که چرا مردم در ارز سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

روند حرکت بازارهای جهانی طی چند سال اخیر چگونه بوده است؟

بازارهای خارجی نیز نوسان (تغییرات مثبت و منفی) دارند. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که نزدیک ۶۰ سال روند حرکتی بازارهای جهانی بیشتر به سمت بالا بوده است؛ از این رو در این مدت تمایل مدیران و سهامداران به پوشش ریسک بسیار کم شده بوده. این در حالی است که سهامداران باید می‌توانستند بر این موضوع نظارت کنند که واقعا چقدر ریسک می‌کنند؟ چون سهامداران نظارت لازم را اعمال نمی‌کردند و چون مدیران به امید دریافت پاداش‌های کوتاه مدت برنامه‌ریزی می‌کردند، ریسک‌پذیری در شرکت‌ها و به خصوص بانک‌ها بسیار بالا بود. بحران مالی اخیر درس خوبی برای سهامداران است که خرید سهام بدون نظارت ممکن است عواقب بدی داشته باشد.

هدف از ایجاد ابزارهای مالی در بازارهای جهانی چیست؟

در اقتصادهای توسعه یافته جهان، تنوع ابزارها بسیار زیاد است، همه این ابزارها هم به دلایل اقتصادی و مالی برای کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری طراحی شده‌اند به همین دلیل شما نمی‌توانید هیچ ابزار مالی پیدا کنید که بدون پشتوانه اقتصادی به وجود آمده باشند.

بازارهای آتی سهام در بازارهای جهانی چگونه انجام می‌شوند؟

در بازارهای جهانی، قراردادهای آتی روی سهام سبدهای مالی یا شاخص‌ها ایجاد می‌شوند. یکی از بازار‌های مهم، بازار آتی نرخ سود مشارکت است که سود و زیان قراردادها بر مبنای بالا رفتن یا پایین رفتن نرخ سود تغییر می‌کند. یکی از موارد استفاده مهم این بازار در تثبیت نرخ تسهیلات وام مسکن است. به عنوان مثال در ایالات‌متحده شما وام‌های مسکن ۳۰ ساله دارید که معمولا باعث می‌شود قسط (بازپرداخت وام) مسکنی را که می‌خرید برابر یا شاید هم کمتر از پول اجاره مسکن شود. اگر بازار آتی نرخ سود وجود نداشته باشد وام ۳۰ ساله هم وجود نخواهد داشت؛ بنابراین از مسکن‌دار شدن مردم کاسته می‌شود. صاحب مسکن بودن به جای اجاره‌نشینی عامل مهمی در ثبات محله و جامعه است. برای دولت‌ها هم هزینه نگهداری از محله‌هایی که مردم صاحب مسکن هستند کمتر از محله‌هایی است که مردم اجاره نشین هستند. به همین دلیل بازار آتی نرخ سود فاکتور اجتماعی مهمی ایجاد می‌کند. در مورد بازار آتی سهام، به نظر من بهتر است روی سهام قراردادهای آپشن داشته باشیم تا قراردادهای آتی.

به عنوان سوال پایانی راه‌اندازی قراردادهای آتی در بورس را چطور ارزیابی می‌کنید؟

به نظر من تجربه بازارهای آتی بسیار مهم است در واقع به وسیله این بازار تعریف قراردادهای خرید و فروش برای مردم مشخص می‌شود. معنی و تجربه بسیاری از اصطلاحات مالی همچون هج کردن (پوشش ریسک)، مارجین کال شدن (جبران کمبود نقدینگی در حساب) یا برخی از دیگر مفاهیم برای مردم و معامله گران مشخص می‌شود و این به عنوان یک علم با نفس پیشرفت در ارتباط است. تجربه عملی داشتن برای یک سیستم و حسابرسی جدید که بدون آن بازارهای آتی نمی‌توانند وجود داشته باشند (هر چند که بسیار کوچک است، اما اشکالی ندارد) به معنای قدم گذاشتن در بازارهای جدیدتر و امیدواری به آینده است.

بازار قراردادهای آتی عامل مهم و موثری در گردش، حرکت و کارآ شدن اقتصاد است؛ به کمک این بازار، سرمایه‌گذار می‌تواند هزینه‌های ریسک سرمایه‌گذاری خود را کم کند. در بازار آتی هر چقدر نقدشوندگی بیشتر باشد، هزینه پوشش ریسک کمتر می‌شود. در دراز مدت بازار به سود آنهایی است که پوشش ریسک بهتری داشته باشند، اگر هزینه پوشش ریسک بالا باشد سرمایه‌گذار تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن بخش پیدا نمی‌کند

توضیح قرار داد آتی و میزان ریسک آن

قبل از آنکه درباره قرارداد آتی برای شما صحبت کنم، باید این نکته را تأکید کنم که سرمایه‌گذاری در قراردادهای آتی، بسیار پرریسک‌تر از سهام بوده و نیازمند تخصص بسیار زیاد در این زمینه است، بنابراین، به افراد عـادی و غیرمتخصص به هیچ وجـه توصیه نمی‌شود در قرارداد آتی سرمایه‌گذاری کنند.

قرارداد آتی چیست؟

با توجه به عبارت قرارداد آتی، می‌توان فهمید اولا کلمه قرارداد در این عبارت، حاکی از نوعی رابطه قراردادی بین خریـدار و فروشنـده است و ثانیا، کلمه آتی در این عبارت، نشان می‌دهد قراردادی که بین فروشنده و خریدار قرارداد آتی وجود دارد، مربوط به آینده است.

با این مقدمه، به سراغ تعریف قرارداد آتـی می‌رویم:

قرارداد آتـی قراردادی است که براساس آن، فروشنده متعهد می‌شود تعداد معینی از یک دارایی (مانند سهام) را در تاریخ مشخصی در آینده، با قیمت معین به خریـدار تحویل نماید؛ در مقابل خریدار قرارداد آتی هم متعهد می‌شود دارایی موردنظر را در تاریخ تعیین شده، با قیمت معین از فروشنده اوراق، خریداری نماید. اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم:

فرض کنید قیمت سهام شرکت "الف" هم‌اکنون در بورس 200 تومـان است. یک سرمایه‌گذار را درنظر بگیرید که براساس بررسی‌ها و مطالعات دقیق، به این نتیجه رسیده است که قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه آینده، با 20 درصد افزایش، به 240 تومان خواهد رسید، بنابراین، از دید این سرمایه‌گذار، خرید سهام شرکت الف می‌تواند سودآوری قابل قبولـی داشته باشد.

اولیـن گزینه‌ای که پیش روی این سرمایه‌گذار قرار دارد، این است که سهام مذکور را خریداری نماید و منتظـر باشد تا پس از چهار مـاه، قیمت سهم رشد کرده و سود موردنظر وی محقق شود. طبیعتا درصورتی که پیش‌بینی وی دقیـق باشد و قیمت سهم از 200 تومان، به 240 تومان برسد، وی در مدت چهار ماه 20 درصد سـود خواهد کرد.

اما این سرمایه‌گذار می‌تواند بجای آنکه سهام شرکت الف را خریداری و همه پول موردنیاز برای آن را پرداخت نماید، تنها با پرداخت درصدی از این پول، قرارداد آتی سهام شرکت الف با سررسید چهارماهه را در بورس خریداری نمایـد. برای مثال، اگر سرمایه‌گذار قرارداد آتی سهام شرکت الف با قیمت 220 تومان و سررسید چهار ماهه را خریداری کند، به این معناست که وی متعهد شده است چهار ماه بعد، تعداد معینی از سهام شرکت مذکور را با قیمت هر سهم 220 تومـان، از فروشنده قرارداد آتـی، خریداری نمایـد.

طبیعتـا درصورتی که پیش‌بینی این سرمایه‌گذار درست باشد و قیمت سهم شرکت الف در چهار ماه بعد، به 240 تومان برسد، وی به ازای هر سهم 20 تومان سود خواهد کرد (20=220-240)، اما اگر به هر دلیل اگر قیمت سهم در چهار ماه بعد، کمتر از مبلغ ذکر شده در قرارداد آتی یعنی 220 تومان باشد، این سرمایه‌گذار متحمل زیان خواهد شد.

اولین سوالـی که ممکن است برای شما بوجود آمده باشد که تفاوت خرید سهام، با خرید قرارداد آتی سهام چیست؟ اگر به مثال ذکر شده دقت کنیـد، پاسخ این سوال را متوجه خواهید شد. برای خرید سهام، سرمایه‌گذار باید همه پول را بپردازد، اما در خرید قرارداد آتی سهام، سرمایه‌گذار تنها با پرداخت درصدی از پول که به عنوان وجه تضمین توسط بورس اخذ می‌شود، می‌تواند مطمئن باشد که سهام موردنظر خود را در تاریخ تعیین شده، با قیمت مندرج در قرارداد خریـداری خواهد کرد. وجه تضمین هم دقیقا به این علت، توسط بورس از خریدار و فروشنده قراردادهای آتی دریافت می‌شود که طرفین قرارداد به تعهدات خود مبنی‌بر تحویل سهام، با قیمت مشخص در تاریخ تعیین شـده، پایبند باشند.

دومین سوال این است که اگر قرارداد آتـی، چنین مزیتی دارد که سرمایه‌گذار تنها با پرداخت درصدی از پول، می‌تواند کل سود ناشی از افزایش قیمت سهام را بدست آورد، چرا تنها تعداد بسیار محدودی از سرمایه‌گذاران در قراردادهای آتـی، سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

مثال قبل را درنظر بگیرید. فرض کنید پیش‌بینی سرمایه‌گذار مبنی‌بر اینکه قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه بعد به 240 تومان برسد، محقق نشود و بجای آن، قیمت سهم به 180 تومان کاهش یابد. در این حالت، سرمایه‌‌گذار نه تنها سود بدست نخواهد آورد، بلکه متحمل زیان 40 تومان نیز خواهد شد، زیرا وی متعهد شده است در تاریخ مذکور، تعداد معینی از سهام شرکت الف را با قیمت 220 تومان بخرد، درحالیکه قیمت این سهـم در بورس، هم‌اکنـون 180 تومان است: 40 = 180 - 220

بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب سود در قراردادهای آتـی بیشتر است، احتمال کسب زیـان براثر پیش‌بینی نادرست قیمت سهام در آینده نیز در قراردادهای آتی، بیشتر از سایر انواع اوراق بهادار است و بنابراین، ممکن است سرمایه‌گذار به علت پیش‌بینی نادرست قیمت سهم، متحمل زیانی سنگین در مقایسه با مبلغ سرمایه‌گذاری خود شود، بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب بازده در قراردادهای آتـی بیشتر از سهام است، ریسک این اوراق نیز در مقایسه با سهام، بسیار بیشتر است.

در پایـان، توجه به این نکته لازم است که در بازار سرمایه ایران، قرارداد آتی صرفا محدود به سهام نیست، بلکه در بورس کالای ایران نیز قراردادهای آتی سکه بهار آزادی داد و ستد می‌شود و جالب اینکه حجم معاملات قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالای ایران، بسیار بیشتـر از حجم معاملات قراردادهای آتی سهام است.

البته برای چندمین بار، تأکید می‌کنیم که قراردادهای آتی، جزو اوراق بهادار بسیار پرریسک محسوب می‌شوند و لازم است سرمایه‌گذاران، حتی درصورت داشتن قدرت ریسک‌پذیری بالا، قبل از ورود به این عرصه، شناخت کافی درخصوص ابعاد و جزئیات قراردادهای آتـی بدست آورند.

معاملات اسپات (Spot Trading) در بازار ارزهای دیجیتال

معاملات اسپات (Spot trading) به معنی خرید یا فروش مستقیم ابزارها و دارایی‌های مالی مانند ارزهای دیجیتال، فارکس و سهام است. در این نوع معاملات، اغلب داد و ستدها فوری هستند. معاملات اسپات در هر ۲ شکل بازارهای نقدی (Spot market) یعنی معاملات با واسطه (Exchange-based) یا بی‌ واسطه (OTC) انجام می‌شود.

وقتی در بازار نقدی یا اسپات معامله می‌کنید، فقط می‌توانید از دارایی‌های خود استفاده کنید و هیچ اهرم یا بودجه اضافی در دست نخواهید داشت. صرافی‌های متمرکز با وضع مقرراتی مشخص و نظارت بر آن‌ها انجام معاملات اسپات را آسان‌تر می‌کنند اما در مقابل، از کاربران کارمزد دریافت می‌کنند. صرافی‌های غیرمتمرکز نیز این شبکه از خدمات را با استفاده از قرارداد هوشمند در بلاک چین انجام می‌دهند.

معاملات اسپات یا نقدی ساده‌ترین راه برای سرمایه‌گذاری و ترید کردن است. احتمالا اولین تجربه شما برای سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال، یک معامله نقدی در بازار بازار اسپات بوده است. برای مثال خرید بیت کوین یا اتریوم در بازار و هولدل کردن آن‌ها. بازارهای اسپات در سطوح مختلف دارایی، از جمله ارزهای دیجیتال، سهام، کالاها، فارکس و اوراق قرضه وجود دارند. احتمالا بیش از آنچه فکر می‌کنید با بازارهای نقدی و معاملات نقدی آشنا هستید.

بازار نقدی (Spot Market) چیست؟

بازار نقدی (Spot market) یک بازار مالی برای عموم معامله‌گران است که دارایی‌ها در آن بلافاصله معامله می‌شوند. خریدار، دارایی را با استفاده از ارز فیات یا دارایی دیگری از فروشنده خریداری می‌کند. تحویل دارایی اغلب فوری است، اما باز هم به این که چه چیزی معامله می‌شود بستگی دارد. بازارهای نقدی به عنوان بازار لحظه‌ای و اسپات هم شناخته می‌شوند. این بازارها به اشکال مختلفی وجود دارند و معمولا صرافی‌ها به عنوان واسطه‌هایی انجام این معاملات را تسهیل می‌کنند. البته که می‌توانید معاملات خارج از صرافی (OTC) و مستقیماً با دیگران انجام دهید.

معاملات نقدی (Spot Trading) چیست؟

معامله‌گران نقدی (Spot Traders) با خرید دارایی‌ها و امید به افزایش ارزش آن‌ها و سپس فروش‌ آن دارایی‌ها زمانی که قیمت افزایش یافت، کسب سود کنند. همچین، معامله‌گران اسپات می‌توانند از طریق فروش دارایی‌ها و خرید مجدد آن در صورت کاهش قیمت سود کنند. در واقع، قیمت فعلی یک دارایی در بازار به عنوان قیمت لحظه‌ای شناخته می‌شود؛ شما با استفاده از ثبت سفارش در صرافی، می‌توانید دارایی های خود را بلافاصله با بهترین قیمت لحظه‌ای خریداری کرده یا بفروشید. با این حال، هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت بازار در حین اجرای سفارش شما تغییر نکند.

همچنین ممکن است حجم کافی برای انجام سفارش شما با قیمت مورد نظر شما وجود نداشته باشد. به عنوان مثال، اگر سفارش شما ۱۰ اتریوم (ETH) باشد اما در آن لحظه فقط ۳ اتریوم (ETH) عرضه شود، باید بقیه سفارش خود را به قیمت متفاوتی ثبت کنید. قیمت‌های نقدی دارایی‌ها در لحظه به‌روزرسانی می‌شوند و با تغییر سفارش‌ها تغییر می‌کنند. امکان انجام معاملات اسپات بدون واسطه نیز وجود دارد، یعنی می‌توانید مبلغ و قیمت ثابتی را مستقیما از طرف دیگری بدون خرید از صرافی انجام دهید.

تسویه حساب این معاملات بسته به نوع دارایی می‌تواند فوری یا حداکثر طی دو روز کاری بعد (T+2) انجام شود. در گذشته، انتقال سهام مستلزم انتقال گواهی فیزیکی بود. بازار ارز نیز قبلا دارایی‌ها را از طریق پول نقد یا به شکل سپرده منتقل می‌کرد. اکنون با استفاده از سیستم‌های دیجیتال، تحویل دارایی‌ها تقریبا بلافاصله انجام می‌شود. بازارهای ارزهای دیجیتال ۲۴ ساعته باز هستند و امکان انجام معاملات فوری را امکان پذیر می‌کنند. با این حال، ممکن است انجام معاملات اسپات همتا‌به‌همتا (P2P) یا خارج از صرافی (OTC) زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

معاملات با واسطه یا بی‌ واسطه

معاملات اسپات فقط به یک شکل محدود نمی‌شوند، در حالی که بیشتر افراد در صرافی‌ها این شکل از معاملات را انجام می‌دهند، شما می‌توانید دارایی‌های خود را بدون نیاز به شخص ثالث و مستقیما با دیگران معامله کنید. همانطور که گفتیم این خرید و فروش‌ها به عنوان معاملات بدون واسطه یا خارج از صرافی (OTC) نیز شناخته می‌شوند.

صرافی‌های متمرکز

صرافی‌های ارز دیجیتال به دو صورت متمرکز (CEX) و غیرمتمرکز (DEX) هستند. یک صرافی متمرکز، معاملات دارایی‌هایی مانند ارزهای دیجیتال، فارکس و کالاها را مدیریت می‌کند. صرافی به عنوان یک واسطه بین فعالان بازار و به عنوان کارگزار معامله عمل می‌کند. برای استفاده از یک صرافی متمرکز، باید حساب خود را با فیات یا ارز دیجیتالی که می‌خواهید معامله کنید شارژ کنید.

یک صرافی متمرکز مناسب، اطمینان حاصل می‌کند که تراکنش ها به خوبی انجام می‌شوند؛ سایر مسئولیت ها عبارت‌اند از انطباق با مقررات، احراز هویت (KYC)، قیمت گذاری منصفانه، امنیت و حفاظت از حقوق مشتری. در مقابل، صرافی برای تسهیل معاملات و دیگر خدمات خود از کاربران کارمزد دریافت می‌کند. به همین دلیل، صرافی‌‌ها می‌توانند تا زمانی که کاربر و حجم معاملات کافی داشته باشند، در هر دو بازار صعودی و نزولی سود ببرند.

صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی غیرمتمرکز (DEX) نوع دیگری از صرافی است که بیشتر در مورد ارزهای دیجیتال وجود دارد. یک صرافی غیرمتمرکز بسیاری از خدمات یک صرافی متمرکز را ارائه می‌دهد. این شکل از صرافی‌ها با استفاده از فناوری قرارداد هوشمند در بلاک چین، سفارشات خرید و فروش را پردازش می‌کنند. در بیشتر موارد، کاربران نیازی به ایجاد حساب در صرافی‌های غیرمتمرکز ندارند و می‌توانند مستقیما با یکدیگر معامله کنند. شما برای انجام معاملات اسپات نیازی به انتقال دارایی‌های خود به صرافی غیرمتمرکز ندارید.

معامله مستقیما از کیف پول معامله‌گران و از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود؛ قطعه کدهایی که به شکل خودکار بر روی شبکه بلاک چین اجرا می‌شوند. بسیاری از کاربران، صرافی‌های غیرمتمرکز را ترجیح می‌دهند زیرا حریم خصوصی و آزادی بیشتری را نسبت به شکل متمرکز صرافی‌ها فراهم می‌کند. با این حال، این دسته از صرافی‌ها نقایص خود را هم دارند؛ به عنوان مثال، نبود احراز هویت و پشتیبانی مشتری در صورت بروز مشکل می‌تواند دردسر ساز باشد.

برخی از صرافی‌های غیرمتمرکز مانند دی‌وای‌دی‌ایکس (dYdX) یا سروم (Serum) از مدل دفتر سفارش یا اردر بوک (Order Book) استفاده می‌کنند. با این حال بیشتر این صرافی‌ها مانند پکنیک سواپ (Pancake Swap) بر اساس مدل بازارساز خودکار (AMM) توسعه‌ پیدا کرده‌اند. بازارسازهای خودکار نیز از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند مثالی در خصوص بازار آتی اما مدل متفاوتی را برای تعیین قیمت‌ها پیاده‌سازی می‌کنند. خریداران از وجوه موجود در استخر نقدینگی برای مبادله توکن‌های خود استفاده می‌کنند. کاربرانی که نقدینگی درون استخرها را تامین می‌کنند نیز از هرکسی که از دارایی‌های درون استخر استفاده می‌کند، کارمزد تراکنش دریافت می‌کنند.

معاملات بدون واسطه

معاملات بدون واسطه (Over-the-counter) گاهی اوقات به عنوان معاملات خارج از صرافی شناخته می‌شود. در این مدل، دارایی‌ها به طور مستقیم بین خریداران و فروشندگان معامله می‌شود. معاملات اسپات در بازار مثالی در خصوص بازار آتی بدون واسطه از روش‌های ارتباطی متعددی برای سازماندهی خود از جمله تلفن و پیام فوری استفاده می‌کند. مهم‌ترین مزیت معاملات OTC این است که شما دیگر نیاز به ثبت سفارش در اورد بوک ندارید.

اگر دارایی‌هایی مانند کوین‌های کوچک را با نقدینگی کم معامله می‌کنید، ممکن است تا یک سفارش بزرگ دچار اسلیپیج (Slippage) شود. صرافی اغلب نمی‌تواند سفارش شما را با قیمت مورد نظر تکمیل کند، بنابراین برای تکمیل سفارش باید قیمت‌های بالاتری را در نظر بگیرید. به همین دلیل، معاملات بزرگ بدون واسطه اغلب قیمت‌های بهتری دارند. توجه داشته باشید که حتی دارایی‌های نقدی مانند بیت کوین می‌توانند در زمانی که سفارش‌ها بیش از حد بزرگ هستند دچار اسلیپیج شوند؛ بنابراین برای ثبت سفارش های بزرگ بیت کوین (BTC) نیز می‌توان از معاملات بدون واسطه استفاده کرد.

بازار نقدی و بازار آتی چه تفاوتی دارند؟

قبلاً اشاره کردیم که معاملات اسپات در بازارهای نقدی تقریبا فوری انجام می‌شوند. از سوی دیگر، بازار آتی یا فیوچرز دارای قراردادهایی است که پرداخت آن در تاریخی در آینده انجام می‌شود. به بیان دیگر، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که مقدار معینی از کالا را با قیمتی مشخص در آینده مبادله کنند. زمانی که قرارداد در تاریخ تسویه سررسید می‌شود، خریدار و فروشنده معمولا به جای تحویل دارایی، تسویه نقدی انجام می‌دهند.

معاملات اسپات و معاملات مارجین چه تفاوتی دارند؟

امکان انجام معاملات مارجین (Margin Trading) در برخی از بازارهای اسپات وجود دارد. همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، معاملات نقدی مستلزم آن است که بلافاصله دارایی را خریداری کرده و تحویل بگیرید. در مقابل، معاملات مارجین به شما امکان می‌دهد وجوهی را با بهره از شخص ثالث قرض کنید. این کار به شما اجازه می‌دهد تا معاملات بزرگ‌تری انجام دهید و پتانسیل کسب سودهای قابل توجهی را داشته باشید. با این حال، زیان‌های احتمالی را نیز افزایش می‌دهد. بنابراین در هنگام انجام معاملات مارجین باید مراقب باشید که تمام سرمایه اولیه خود را از دست ندهید.

مزایا و معایب بازارهای اسپات

هر نوع معامله و استراتژی معاملاتی که از استفاده می‌کنید، مزایا و معایب خود را دارد. درک این موارد به شما کمک می کند تا با کاهش ریسک بتوانید با اطمینان بیشتری معامله کنید. معاملات نقدی یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای انجام معاملات است، اما همچنان دارای نقاط قوت و ضعف است.

مزایای بازارهای نقدی

1. قیمت‌ها شفاف بوده و تنها متکی به عرضه و تقاضا در بازار است. این جنبه در تضاد با بازار آتی (Futures) است که اغلب دارای چندین قیمت مرجع است. به عنوان مثال، قیمت در بازار آتی بایننس از داد‌ه‌های دیگری مانند نرخ سرمایه، شاخص قیمت و مبنای میانگین متحرک (MA) مشتق شده است. در برخی از بازارهای سنتی، قیمت ممکن است تحت تأثیر نرخ بهره قرار گیرد.
2. انجام معاملات اسپات به دلیل قوانین ساده، پاداش‌ها و خطرات آن آسان است. وقتی ۵۰۰ دلار در بازار نقدی سرمایه گذاری می‌کنید، می‌توانید ریسک خود را به راحتی بر اساس قیمت خرید و قیمت فعلی دارایی محاسبه کنید.
3. می‌توانید سفارش خود را ثبت کرده و دیگر به آن فکر نکنید! برخلاف معاملات مشتقه و مارجین، در معاملات نقدی نیازی به نگرانی در مورد لیکوئید شدن یا دریافت مارجین نیستید. هر زمان که بخواهید می‌توانید وارد معامله شده یا از آن خارج شوید. همچنین نیازی به بررسی استراتژی سرمایه‌گذاری خود ندارید، مگر اینکه بخواهید معاملات کوتاه مدت انجام دهید.

معایب بازارهای نقدی

1. بسته به آنچه که معامله می‌کنید، بازارهای نقدی می‌توانند دارایی‌هایی را در اختیار شما بگذارند که نگهداری آن‌ها می‌تواند ناخوشایند باشد. کالاها شاید بهترین نمونه باشند. اگر نفت خام را به شکل نقدی خریداری کنید، باید دارایی را به صورت فیزیکی تحویل بگیرید. در مورد ارزهای دیجیتال، نگه داشتن توکن‌ها و سکه‌ها به شما این مسئولیت را می‌دهد که آن‌ها را ایمن و مطمئن نگه دارید.
2. سود بالقوه در معاملات نقدی بسیار کمتر از معاملات مثالی در خصوص بازار آتی آتی یا مارجین است. شما می‌توانید از همان مقدار سرمایه برای ترید در موقعیت های بهتر استفاده کنید.

کلام آخر

معاملات اسپات در بازارهای نقدی یکی از رایج‌ترین روش‌های معامله برای افراد و به خصوص مبتدیان است. شاید بیش از حد ساده‌ به نظر برسد اما همیشه خوب است که اطلاعات بیشتری از مزایا، معایب و استراتژی‌های بالقوه آن داشته باشید. جدا از اصول اولیه، باید دانش خود را با تحلیل‌های تکنیکال، فاندامنتال یا بنیادی و مدیریت احساسات ترکیب کنید.

سوالات متداول

بازار نقدی (Spot Market) چیست؟

اسپات مارکت یک بازار مالی برای عموم معامله‌گران است که دارایی‌ها در آن بلافاصله معامله می‌شوند.

معاملات اسپات (Spot trading) به چه معناست؟

معاملات اسپات به معنی خرید یا فروش مستقیم ابزارها و دارایی‌های مالی مانند ارزهای دیجیتال، فارکس و سهام است.

نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی نوشته شده و آکادمی ارز دیجیتال ارزتودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات افراد یا عواقب مالی آن ندارد.