«درخصوص بهره معین اوراق قرضه می توان اشاره کرد که باتوجه به نظریه شورای نگهبان مورخ17/5/1363وسایر نظرات شورا مزبور همچنین بنا به اصل49قانون اساسی معاملات ربوی ممنوع و در نتیجه باطل است و گنجاندن هرنوع بهره در قرارداد قرض غیر مجاز است».
آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
هیات وزیران بنا به پیشنهاد مشترک وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و سازمان بورس اوراق بهادار و به استناد ماده ۱۲ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب ۱۳۷۶
ماده ۱ـ در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح به کار رفته است:
ـ قانون: قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت
ـ طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت: منظور طرحی است که در مدت معقولی پس از شروع بهره برداری علاوه بر تأمین هزینه های جاری و استهلاک سرمایه سود متناسبی به تبعیت از سیاست دولت را نیز عاید نماید. منظور از انتفاع، انتفاع مالی است به نحوی که فایده های ناشی از بهره برداری طرح قابل فروش و قابل تقویم به پول باشد.
– اوراق مشارکت: اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که به موجب قانون یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا برای تأمین منابع مالی مورد نیاز جهت ایجاد، تکمیل و توسعه طرحهای سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی شامل منابع مالی لازم برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکتهای دولتی، شهرداریها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و مؤسسات عام‌المنفعه و شرکتهای وابسته به دستگاههای مذکور، شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای تعاونی تولید منتشر می شود و به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرحهای یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می گردد.
ـ اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام: اوراقی است که توسط شرکتهای سهامی عام منتشر و در سررسید نهایی با سهام سایر شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تعویض می شود.
ـ اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام: اوراقی است که توسط شرکتهای سهامی عام منتشر و در سررسید نهایی یا زمان تحقق افزایش سرمایه به سهام شرکتهای موضوع طرح اوراق مشارکت، تبدیل می گردد.
ـ ناشر: دستگاه دولتی یا غیردولتی است که به موجب ماده (۱) قانون، اجازه انتشار اوراق مشارکت را دارد.
ـ عامل: بانکی است که از طرف ناشر نسبت به عرضه اوراق برای فروش، پرداخت سود علی‌الحساب و قطعی، بازپرداخت اصل مبلغ اوراق مشارکت در سر رسید مربوط یا باز خرید آن قبل از سررسید، کسر و پرداخت مالیات موضوع ماده (۷) قانون و انجام سایر امور مرتبط، طبق قرارداد عاملیت مبادرت می ورزد.
ـ امین: شخص حقیقی یا حقوقی است که از طرف بانک مرکزی انتخاب می شود و به منظور حفظ منافع دارندگان اوراق مشارکت و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر در طرح، نسبت به مصرف وجوه، نحوه نگهداری حسابها و صورتهای مالی و عملکرد اجرایی ناشر به موجب قرارداد منعقد شده ، مستمراً رسیدگی و اظهارنظر می نماید. وظایف امین در مورد طرح های عمرانی ـ انتفاعی دولت به مسؤولیت سازمان برنامه و بودجه انجام خواهد شد.مسؤولیت امین به ترتیب مقرر در این آیین‌نامه نافی مسؤو‌لیتی که حسابرس شرکتها برعهده دارد نبوده و جایگزین آن نمی‌باشد.
ـ بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
– هیأت تشخیص: هیأتی است مرکب از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی که انتفاعی بودن طرحهای عمرانی دولت را مورد تأیید قرار می دهد.
ماده ۲ ـ دارندگان اوراق مشارکت به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در نتیجه مالی حاصل از اجرای طرح های مربوط سهیم خواهند بود.
ماده ۳ ـ هر ورقه مشارکت نشان دهنده میزان قدرالسهم دارنده آن در مشارکت است. با فروش اوراق مشارکت رابطه وکیل و موکل بین «ناشر» و خریدار اوراق محقق می شود. «ناشر» به وکالت از طرف خریداران اوراق می تواند نسبت به مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق جهت اجرای طرح و خرید و فروش هرگونه کالا، خدمت و دارایی مربوط به طرح اقدام نماید. انتقال اوراق به اختیار تفویضی تحت عنوان وکالت خدشه وارد نمی نماید و این رابطه تا سررسید اوراق بین ناشر و دارندگان اوراق نافذ و معتبر است.
ماده ۴ ـ مصرف وجوه حاصل از واگذاری اوراق مشارکت در غیر اجرای طرحهای مربوط، در حکم تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال عمومی محسوب خواهد شد.
ماده ۵ ـ بانک مرکزی در صورت تأیید گزارش توجیهی فنی ـ اقتصادی و مالی طرحهای مشمول قانون که از طرف متقاضیان با تأیید عامل ارایه می شود، با در نظر داشتن شرایط انتشار اوراق مشارکت، مجوز لازم را ظرف مدت یک ماه از تاریخ دریافت گزارش در چهارچوب این آیین نامه صادر می نماید.
تبصره ۱ـ گزارش توجیهی فنی ـ اقتصادی و مالی طرحهای غیردولتی مذکور باید قبل از ارسال به بانک مرکزی مورد بررسی و تأیید عامل قرار گیرد. مدت رسیدگی بانک عامل حداکثر یک ماه خواهد بود.
تبصره ۲ ـ در مورد طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت، مطابق ماده (۷) این آیین نامه عمل خواهد شد.
ماده ۶ ـ حداکثر میزان (سقف) اوراق مشارکت قابل انتشار برای طرحهای موضوع ماده (۴) قانون در هر سال با توجه به سیاستهای پولی و مالی کشور توسط شورای پول و اعتبار تعیین و اعلام می گردد.
ماده ۷ ـ گزارش توجیه فنی ـ اقتصادی و مالی طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت باید به سازمان برنامه و بودجه ارایه شود. سازمان برنامه و بودجه گزارش مزبور را همراه با نظرات کارشناسی خود ظرف یک ماه در هیأت تشخیص انتفاعی بودن طرح های عمرانی ـ انتفاعی دولت، مذکور در ماده (۱) این آیین نامه مطرح و هیأت تشخیص حداکثر ظرف یک ماه نظر قطعی خود را در مورد انتفاعی بودن از طریق سازمان برنامه و بودجه به دستگاههای اجرایی اعلام می نماید.
طرح های عمرانی ـ انتفاعی دولتی که به تأیید هیأت تشخیص رسیده باشد توسط سازمان برنامه و بودجه در لایحه بودجه سال آینده با علامت مشخص درج خواهد شد.
تضمین بازپرداخت اصل و سود علی‌الحساب و سود تخصیص یافته اوراق مشارکت عمرانی دولت طبق ماده (۳) قانون خواهد بود.
ماده ۸ ـ حداقل سهم‌الشرکه ناشر در هر طرح (اعم از آورده نقدی و غیرنقدی) و میزان (سقف فردی) اوراق مشارکت قابل انتشار برای طرحهای موضوع اوراق مشارکت (به استثنای طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت) با رعایت وضعیت مالی و اعتباری ناشر توسط بانک مرکزی تعیین می شود.
ماده ۹ ـ تاریخ، شرایط و مراحل انتشار و عرضه اوراق به پیشنهاد ناشر و با موافقت بانک مرکزی، با توجه به شرایط بازار سرمایه تعیین می شود. تمدید مهلت عرضه با تأیید بانک مرکزی امکانپذیر است.
ماده ۱۰ ـ ناشر پس از اخذ مجوز انتشار اوراق مشارکت باید مراتب را از طریق رسانه های جمعی به اطلاع عموم برساند. متن اطلاعیه انتشار باید قبلاً به تأیید عامل برسد.
ماده۱۱ـ در صورت فروش صد در صد اوراق مشارکت منتشر شده در مدت مقرر، بانک مرکزی اجازه برداشت از وجوه جمع‌آوری شده را به ناشر خواهد داد و در صورت عدم فروش صد در صد، با درخواست دستگاه اجرای ذی ربط، به میزان اوراق فروخته شده، وجوه مربوط در اختیار دستگاه اجرایی قرار میگیرد. بانک مرکزی در صورت لزوم با پیشنهاد دستگاه اجرایی ذی ربط از طریق تمدید مهلت فروش یا طرق دیگر کسری منابع مورد نیاز طرح را تعیین مینماید.
ماده ۱۲ ـ بانک مرکزی به منظور حصول اطمینان از بازپرداخت اصل اوراق مشارکت در سررسید، به تشخیص خود، ناشر را ملزم به تأمین تضمینهای لازم نزد عامل می نماید.
ماده ۱۳ ـ میزان سود قطعی قابل پرداخت به دارندگان اوراق، پس از خاتمه اجرای طرح توسط امین طرح نحوه خرید اوراق مشارکت ظرف پنج ماه پس از سررسید نهایی محاسبه و به تأیید بانک مرکزی خواهد رسید.
ماده ۱۴ ـ بانک مرکزی وظایف و اختیارات امین و میزان حق‌الزحمه خدمات مربوط و ترتیب پرداخت آن را طی قرارداد منعقد شده با وی تعیین می نماید.
ماده ۱۵ ـ ناشر موظف است بازپرداخت اصل و سود متعلق را در سررسیدهای مقرر در اوراق، تعهد کند و وثایق لازم را برای تضمین بازپرداخت اصل و سود متعلق به اوراق توسط عامل، در اختیار عامل قرار دهد. در صورت عدم ایفای تعهدات در سر رسیدهای مقرر، عامل مکلف است از محل تضمین مذکور رأساً اقدام نماید. مهلت پرداخت مابه‌التفاوت سودهای قطعی و سودهای علی‌الحساب پرداخت شده برحسب انواع اوراق حداکثر شش ماه پس از سررسید نهایی اوراق، خواهد بود.
ماده ۱۶ ـ ناشر موظف است طبق اعلام عامل وجوه لازم را جهت پرداخت سود واصل اوراق مشارکت، در سررسیدهای مربوط تأمین و در اختیار عامل قرار دهد. هر گونه تاخیر در تأمین منابع فوق، مشمول پرداخت وجه التزام تأخیر تأمین منابع به میزان مقرر در قرارداد عاملیت خواهد شد.
ماده ۱۷ ـ ناشر موظف به انجام سایر تعهداتی است که به هنگام فروش اوراق، پذیرفته و آن تعهدات، مورد تأیید بانک مرکزی نیز قرار گرفته است.
ماده ۱۸ ـ اعطای هرگونه امتیازی به دارندگان اوراق مشارکت از جمله اختیار تعویض یا تبدیل اوراق مشارکت و تخفیفات فروش منوط به موافقت بانک مرکزی و اخذ تضمینات لازم توسط عامل است.
تبصره ـ اعطای این گونه امتیازات از جمله تعهداتی به حساب می آید که باید به موقع ایفا گردد و تأخیر در اعطای آنها مشمول خسارت ناشی از تأخیر زمانی و افزایش قیمت خواهد بود.
ماده ۱۹ ـ ناشر موظف است چنانچه اوراق علاوه بر سازمان بورس اوراق بهادار (که با مجوز سازمان بورس صورت می گیرد) توسط عامل نیز قابل معامله و قابل بازخرید قبل از سررسید باشد، وجوه لازم را جهت بازخرید اوراق، طبق قرارداد عاملیت در اختیار عامل قرار دهد.
ماده ۲۰ ـ ناشر موظف است حق‌الزحمه انجام خدمات امین را به ترتیب مقرر در قرارداد منعقد شده بین بانک مرکزی و امین پرداخت نماید و بلافاصله پس از فروش اوراق، سیستم حسابداری مطابق با استانداردهای مورد قبول سازمان حسابرسی را در مورد طرح مورد نظر به طور جداگانه و خارج از سایر عملیات و فعالیتهای خود، مستقر و به مورد اجرا گذارد.
تبصره ـ امین طرحهای عمرانی ـ انتفاعی دولت از مفاد این ماده مستثنی است.
ماده ۲۱ ـ ناشر موظف است اطلاعیۀ حاوی گزارش وضعیت مالی و عملکرد اجرایی طرح را همراه اظهارنظر امین، پس از کسب مجوز انتشار اطلاعیه از بانک مرکزی، حداقل هر شش ماه یا در مقاطعی که توسط بانک مرکزی تعیین می گردد از طریق یکی از روزنامه های کثیرالانتشار منتشر نماید.
ماده ۲۲ ـ امین موظف است نسبت به مصرف وجوه، نگهداری حسابها و صورت های مالی طرح رسیدگی و اظهارنظر نماید و گزارشهای مربوط را حداکثر هر شش ماه یک بار به بانک مرکزی ارایه دهد.
ماده ۲۳ ـ امین مکلف است نسبت به مقررات و ضوابط حاکم بر معاملات ناشر در طرح همچنین انطباق معاملات انجام شده با ضوابط و مقررات مربوط رسیدگی و اظهارنظر نماید. همچنین امین مکلف است ظرف مدتی که به موجب قرارداد منعقد شده با بانک مرکزی تعیین می شود، نسبت به کفایت روشهای حسابداری ناشر در طرح رسیدگی و اظهار نظر نماید.
ماده ۲۴ ـ عامل، اوراق مشارکت را برای فروش عرضه و سود علی‌الحساب اوراق را پس از کسر مالیات در مقاطع تعیین شده پرداخت می نماید.
ماده ۲۵ ـ عامل، اصل مبلغ اوراق را در سررسید با رعایت ماده (۱۵) این آیین نامه بازپرداخت می نماید.
ماده ۲۶ ـ عامل، سود قطعی اوراق مشارکت را پس از کسر مالیات و تأیید بانک مرکزی پرداخت می نماید.
ماده ۲۷ ـ چگونگی پرداخت مالیات موضوع تبصره ماده (۷) قانون، حداکثر سه ماه پس از ابلاغ این آیین نامه توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی تعیین می شود.
ماده ۲۸ ـ شرکتهای سهامی عام و رعایت ضوابط مربوط می توانند اوراق مشارکت قابل تبدیل و تعویض با سهام منتشر نمایند.
ماده ۲۹ ـ اوراق مشارکت ممکن است قابل تعویض با سهام سایر شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار باشد. در این صورت ناشر موظف است حداقل به میزان اوراق مشارکت قابل تعویض، موجودی سهام شرکتهای مذکور را تا سر رسید نهایی اوراق مشارکت نگهداری نماید.
ماده ۳۰ ـ اوراق مشارکت ممکن است قابل تبدیل به سهام شرکت (سهامی عام) باشد در این صورت مجمع عمومی فوق‌العاده بنا به پیشنهاد هیأت مدیره و گزارش خاص بازرس یا بازرسان شرکت اجازه انتشار اوراق مشارکت را می دهد و شرایط و مهلتی را که طی آن دارندگان این گونه اوراق خواهند توانست اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند تعیین و اجازه افزایش سرمایه را به هیأت مدیره خواهد داد.
تبصره ـ مابه‌التفاوت سود قطعی نحوه خرید اوراق مشارکت و سود علی‌الحساب می تواند قابل تعویض یا تبدیل به سهام باشد.
ماده ۳۱ ـ حق تقدم سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تبدیل با اوراق مشارکت با تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت منتفی خواهد بود.
ماده ۳۲ ـ شرایط مشارکت و ترتیب تعویض و تبدیل ورقه مشارکت به سهام باید در ورقه مشارکت قید شود. تبدیل و تعویض ورقه مشارکت به سهم منوط به درخواست دارنده ورقه مشارکت است.
ماده ۳۳ ـ در مورد ماده (۳۰) هیأت مدیره شرکت براساس تصمیم مجمع عمومی مذکور در همان ماده در پایان مهلت مقرر معادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراق مشارکتی که جهت تبدیل به سهام شرکت عرضه شده است سرمایه شرکت را افزایش داده و پس از ثبت این افزایش در مرجع ثبت شرکتها سهام جدید صادر خواهد کرد و به دارندگان اوراق مذکور معادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراقی که به شرکت تسلیم کرده اند سهم خواهد داد.
ماده ۳۴ ـ از تاریخ تصمیم مجمع مذکور در ماده (۳۰) تا سررسید نهایی اوراق یا زمان تحقق افزایش سرمایه موضوع اوراق مشارکت، شرکت نمی تواند اوراق مشارکت جدید قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام منتشر کند یا نسبت به کاهش یا افزایش سرمایه اقدام نماید یا سرمایه خود را مستهلک سازد یا آن را از طریق بازخرید سهام کاهش دهد یا اقدام به تقسیم اندوخته کند یا در نحوه تقسیم منافع تغییراتی بدهد. کاهش سرمایه شرکت در نتیجه زیانهای وارد شده که منتهی به تقلیل مبلغ اسمی سهام یا تقلیل تعداد سهام بشود شامل سهامی که دارندگان اوراق مشارکت در نتیجه تبدیل اوراق خود دریافت می دارند نیز می گردد این گونه دارندگان اوراق قرضه از همان موقع انتشار اوراق مذکور، سهامدار شرکت محسوب می شوند.
ماده ۳۵ ـ از تاریخ تصمیم مجمع مذکور در ماده (۳۰) تا سررسید نهایی اوراق مشارکت یا زمان تحقق افزایش سرمایه موضوع اوراق مشارکت، صدور سهام جدید در نتیجه انتقال اندوخته سرمایه و به طور کلی دادن سهم یا تخصیص یا پرداخت وجه به سهامداران تحت عناوینی از قبیل جایزه یا منافع انتشار سهام ممنوع خواهد بود مگر آنکه حقوق دارندگان اوراق مشارکت که متعاقباً اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل می کنند به نسبت سهامی که در نتیجه تبدیل مالک می شوند حفظ شود. به منظور فوق شرکت باید تدابیر لازم را اتخاذ کند تا دارندگان اوراق که متعاقباً اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل می کنند بتوانند به نسبت و تحت همان شرایط حقوق مالی مذکور را استیفا نمایند.
ماده ۳۶ ـ در قراردادهای مشارکت در صورت توافق طرفین می توان داور تعیین نمود.
ماده ۳۷ ـ وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکتهای دولتی، شهرداریها و سایر دستگاههای اجرایی موظفند اوراق مشارکت موضوع این آیین نامه را به عنوان وثیقه طرفهای معامله در قراردادهای مربوط بپذیرند.
ماده ۳۸ ـ دریافت مجوز انتشار اوراق از سوی ناشر، قبولی عاملیت توسط عامل و انعقاد قرارداد حسابرسی به عنوان امین طرح به منزله قبول کلیه آثار و تعهدات ناشی از مقررات این آیین نامه و دستورالعمل اجرایی آن است.
همه چیز در رابطه با اوراق مشارکت
ساعد نیوز: اوراق مشارکت از جمله اوراق بهادار محسوب میشود و تابع قوانین این اوراق است. بنابراین سرمایه‌گذاران برای خرید آن نیازمند داشتن کد سهامداری (کد معاملاتی بورس) هستند. این اوراق ممکن است بی نام یا با نام باشد. اوراق مشارکت بورسی جزو اوراق با نام و اوراق غیر بورسی از جمله اوراق بینام محسوب میشوند. (در ادامه انواع این اوراق شرح داده خواهد شد.)
اوراق مشارکت از جمله اوراق بهادار محسوب می شود و تابع قوانین این اوراق است. بنابراین سرمایه گذاران برای خرید آن نیازمند داشتن کد سهامداری (کد معاملاتی بورس) هستند. این اوراق ممکن است بی نام یا با نام باشد. اوراق مشارکت بورسی جزو اوراق با نام و اوراق غیر بورسی از جمله اوراق بینام محسوب میشوند. (در ادامه انواع این اوراق شرح داده خواهد شد.)قیمت این اوراق مشخص و مدت سرمایه گذاری در این اوراق معین است.در زمان انتشار میبایست مورد مصرف این اوراق مشخص باشد. (طرح های عمرانی- انتفاعی یا تهیۀ مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و مؤسسات عام المنفعه و شرکت های وابسته به دستگاه های مذکور، شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی تولید).خریداران در زمان عرضه عمومی این اوراق می توانند اقدام به سرمایه گذاری نمایند.
انواع اوراق مشارکت
در حالت کلی سه نوع اوراق مشارکت در ایران منتشر می شود که شامل موارد زیر است:
الف – اوراق مشارکت بانک مرکزی
ب – اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی
ج – اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس.
اوراق مشارکت بانک مرکزی چیست ؟
اوراق مشارکتی است که به منظور اجرای سیاست های اقتصادی دولت توسط بانک مرکزی منتشر می شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این دسته از اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله نیست.نحوه خرید اوراق مشارکت
اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی چیست ؟
اوراق مشارکتی است که توسط وزارتخانه ها و شرکت های دولتی جهت تأمین مالی پروژه های عمرانی منتشر می شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این نوع اوراق نیز در بورس معامله نمی شود.
اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس چیست ؟
اوراق مشارکتی است که به منظور تأمین مالی توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار منتشر می شود. این گونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله است.
قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس چگونه تعیین می شود ؟
قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس همانند سهام براساس عرضه و تقاضا تعیین می شود.
نحوه خریدوفروش اوراق مشارکت
۱- اوراق مشارکت بورسی:
اوراق مشارکت بورسی اوراق با نامی است که توسط دولت و شرکت های مختلف - که به آن ها ناشر اوراق گفته می شود- در بورس عرضه می شود. برای خرید این اوراق هر سرمایه گذاری که دارای کد بورسی باشد می تواند از طریق سامانه معاملاتی آنلاین یا ثبت سفارش اینترنتی اقدام به خرید نماد اوراق مشارکت مورد نظر کند.
لازم است بدانید این اوراق با توجه به بازاری که در آن منتشر می شوند، ممکن است در سامانه آنلاین قابلیت معامله داشته باشد، اما اگر اوراق مشارکت در بازار پایه فرابورس عرضه شود، خریدوفروش آن از طریق ثبت سفارش اینترنتی و از طریق کارگزار انجام خواهد شد. اطلاعیه های پذیره نویسی اوراق قابل معامله در فرابورس همراه با سایر اطلاعات مالی مربوطه، قبل از انتشار اوراق بر روی سایت فرابورس برای عموم منتشر می شود.
قیمت این اوراق پس از پذیره نویسی از طریق عرضه و تقاضا در فرابورس مشخص می شود. سود علی الحساب این اوراق در دوره های مشخص و مبلغ اسمی اوراق در زمان سررسید از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق و تسویه وجوه به حساب اعلامی توسط سرمایه گذار واریز می شود.درصورتی که سرمایه گذار در وسط دوره قصد خرید اوراق را داشته باشد، علاوه بر پرداخت قیمت اوراق، سود اوراق از تاریخ آخرین پرداخت سود تا لحظه خرید را باید به فروشنده پرداخت کند و در مقابل در پایان دوره پرداخت سود، کل سود دوره به خریدار تعلق می گیرد. مبلغ این سود از طریق شرکت سپرده گذاری به شرکت های کارگزاری اعلام و در حساب مشتری نزد کارگزاری واریز خواهد شد.
2-اوراق مشارکت خارج از بورس:
سرمایه گذار برای خرید یا فروش اوراق مشارکت غیر بورسی که معمولا بی نام است باید ضمن مراجعه به شعب عامل بانک های منتخب، نسبت به معامله اوراق مذکور اقدام کند.
۳- سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری:
اگر علاقه ای به سرمایه گذاری به روش های بالا(خرید اوراق از طریق بورس یا بانک های عامل) ندارید، گزینه ساده تری هم برای خرید اوراق مشارکت وجود دارد. می توانید از طریق خرید واحد های صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، در گزیده ای از سودآورترین اوراق مشارکت سرمایه گذاری کنید و سود ماهیانه تعیین شده را دریافت کنید. مزیت این نوع سرمایه گذاری این است که نیازی نیست منتظر عرضه اوراق مشارکت بمانید یا نگران نحوه خریدوفروش آن باشید. برای سرمایه گذاری در این صندوق ها کافی است کد بورسی داشته باشید و واحدهای چنین صندوق هایی را به میزان سرمایه تعیین شده خریداری کنید.
سود اوراق مشارکت
1- بین ریسک و بازده (ریسک به ریوارد) رابطه ی مستقیمی وجود دارد. با توجه به اینکه اوراق مشارکت بازدهی تضمین شده ای دارند و ریسکی متوجه سرمایه گذار نمی کنند، بنابراین بازده مورد انتظار اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار کمتر است.
2- سود تضمین شده اوراق مشارکت به صورت علی الحساب به سرمایه گذار پرداخت می شود یعنی پس از پایان پروژه و در سررسید نهایی، ناشر اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کند و در صورتی که سود قطعی پروژه بیشتر از سود علی الحساب پرداختی به سرمایه گذار باشد مابه التفاوتش را به سرمایه گذار پرداخت کند.
البته در صورتی که سود قطعی پروژه از سود پرداختی کمتر باشد، جبران مابه التفاوت به عهده ی ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زیانی از این بابت متوجه سرمایه گذار نیست.
3- سود اوراق مشارکت از پرداخت مالیات معاف است و این موضوع هم یکی از جذابیت های سرمایه گذاری در اوراق مشارکت به شمار می آید.
4- اوراق مشارکت اغلب بی نام منتشر می شوند و فردی که این اوراق را دارد مالک آن شناخته می شود.
بنابراین باید از اوراق مشارکت هم مثل اسکناس و بلکه بیشتر از آن مراقبت کنید. البته بانک ها معمولا این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت فراهم می کنند که خریدار بتواند اوراق خود را در بانک به امانت بگذارد تا از مواردی مثل سرقت، آتش سوزی و غیره در امان باشد.
5- سود اوراق مشارکت در فواصل زمانی تعیین شده مثل یک ماهه یا سه ماه و از طریق برگه هایی که همراه اوراق مشارکت تحویل داده می شود، به خریدار پرداخت می شود.
خریداری که اوراق مشارکت را پیش خود نگه می دارد موقع تحویل برگه های دریافت سود به بانک باید اصل اوراق مشارکت را هم همراه داشته باشد تا مالکیت فرد بر این اوراق توسط بانک احراز شود.
البته همانطور که گفتیم خریدار اوراق مشارکت می تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت بسپارد و با پرداخت کارمزد جزیی از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسید های تعیین شده به صورت منظم به حسابش واریز کند.
6- دقت داشته باشید طرح های توسعه که برای تامین مالی آن ها اوراق مشارکت منتشر می شود معمولا طرح های زمان بر هستند.
بنابراین اوراق مشارکت هم اغلب با سررسیدهای 3 تا 4 ساله منتشر می شوند. اما اگر خریدار اوراق به هردلیلی قبل از دوره ی سررسید به پول خود نیاز داشته باشد، می تواند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده ضمن تحویل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دریافت کند.
طبیعتا سودهای دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق به بانک به عنوان سود دوره ی مشارکت به فرد تعلق می گیرد.
البته معمولا در صورت تسویه زودتر از موعد بانک ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتری را کمی کاهش می دهند مثلا از 20 درصد به 19 درصد و مابه التفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا اون زمان را از مشتری دریافت می کنند.
7- درصورتی که اوراق مشارکت در بورس یا فرابورس هم پذیرفته شده باشند، دارنده ی این اوراق می تواند برای فروش آن ها قبل از سررسید به یکی از شرکت های کارگزاری بورس مراجعه کند و نسبت به فروش اوراق خود اقدام کند.
در این صورت طبیعتا اوراق مشارکت هم مثل سهام براساس قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشته باشد فروخته می شود و سود دارنده اوراق مشارکت هم از بابت تسویه زودتر از موعد کاهش پیدا نمی کند.
8- سود اعلامی اوراق مشارکت برای دوره یکساله معمولاً بین ۲۰ تا ۲۲ درصد است. هرچه درصد سود بیشتر باشد، خرید اوراق آن جذاب تر است.
9- سررسید پرداخت سود یک ماهه یا سه ماهه است. هرچه دوره های پرداخت سود کوتاه تر باشد، برای سرمایه گذار از جذابیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
10- در بعضی موارد بدلیل کمبود نقدینگی و رقابت برای جذب منابع با بانک ها برخی از ناشران اوراق علاوه برسود اعلامی، سود ۳ درصدی برای یکسال را بر روی تابلو معاملاتی تضمین می کنند.
گفتنی است صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت حداقل بازده مورد انتظار را نصیب سرمایه گذاران خود می کنند و افرادی که واحدهای این صندوق ها را خریداری می کنند، در واقع سرمایه گذارانی کم ریسک هستند و انتظار دارند سودی معقول با حداقل ریسک ممکن را به دست آورند. به همین علت مدیران این صندوق های سرمایه گذاری منابع مالی حاصل از فروش واحدهای این صندوق ها را عمدتاً به خرید اوراق بهادار بدون ریسک یا کم ریسک مثل اوراق مشارکت، اوراق اجاره و اوراق خزانه و. اختصاص می دهند تا بتوانند سود مورد نظر را برای سرمایه گذاران محقق کنند.
تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت
قبل از بیان تفاوت های اوراق قرضه و اوراق مشارکت لازم است تعریف و ویژگی های این دو اوراق را ذکر نماییم.
اوراق قرضه: نوعی سند است که براساس آن شخصی مبلغی را به ناشر اوراق قرضه ،قرض می دهد در مقابل ناشر اوراق موظف به پرداخت بهره به خریدار اوراق قرضه می شود همچنین ناشر می بایست اصل مبلغ را در سر رسید معین به خریدار برگرداند.
اوراق قرضه به موجب نظریه شماره 518مورخ 1385شورای نگهبان به لحاظ خلاف شرع بودن عملا امکان استفاده از آن در کشور منتفی گردیده و اوراق مشارکت جایگزین آن گردیده.
ویژگی های اوراق قرضه
- اوراق قرضه داراي سر رسيد مشخص شده است که باید در سررسید تعیین شده پرداخت گردد.
- اوراق قرضه داراي ارزش اسمی مشخصی است.
- در صورت ورشکستگی ناشران اوراق قرضه، دارندگان در دريافت اصل و فرع سرمايه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. چنانچه شرکتي چند نوع اوراق قرضه منتشر نماید، ترتيب اولويت آنها بر طبق قرارداد مربوطه است.
- به طور کلي دارندگان اوراق قرضه حق رای درخصوص تصمیم گیری در شرکت نحوه خرید اوراق مشارکت را ندارند، هر چ ند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از اوراق قرضه در مواردی از تصميم گيريهای شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه های ديگر يا در موارد ادغام شرکت در شرکتهای ديگر) حق رای داشته باشند.البته، چنانچه شرکتی شرايط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعايت نکند، دارندگان اوراق قرضه می توانند بر بسياری از فعاليتهای شرکت اعمال قدرت کنند.
- اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خريدار فروخته شود،صرفا « ناشر و خريدار » طرفهای قرارداد هستند.ولی اگر اوراق قرضه به طور عمومی به تعداد زيادی از خريداران فروخته شود،غير از طرفهای قرارداد شخص ديگری به عنوان امين به نمايندگی از دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می کنند.
- کسی که اوراق قرضه را در دست دارد بستانکار شرکت بحساب می آید. شخص مذکور با آنکه حق دريافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد اما هيچ گونه حق مالکيتی در شرکت ندارند و چيزی از بابت سود سهم که به سهامداران پرداخت می گردد دريافت نمی کنند.
- این اوراق از طریق پذیره نویسی و تنها ازطرف شرکتهای سهامی عام منتشر می گردد.
اوراق قرضه ساده
اوراقی است که پس از انتشار تغییر صورت نمی دهد و تا استرداد کامل وجه ، به صورت ورقه قرضه باقی می ماند.
شرایط انتشار اوراق قرضه ساده
انتشار اوراق قرضه می تواند بنا به تجویز اساسنامه شرکت یا تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت یا بنا به پیشنهاد هیات مدیره باشد همچنین اساسنامه و مجمع عمومی می تواند به هیات مدیره شرکت این اجازه را بدهد که طی مدت زمانی که از دو سال تجاوز ننماید یک یا چند بار اوراق قرضه منتشر نماید.
اوراق قرضه مرکب
اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام شرکت را همانند اوراق قرضه قابل تعویض با سهام را اصطلاحا اوراق قرضه مرکب گویند که امتیازات مضاعفی برای دارنده آنها در قانون پیش بینی گردیده است.
اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام
در این اوراق افزایش سرمایه در زمانی صورت می گیرد که صاحبان اوراق قرضه بخواهند اوراق خود را به سهام تبدیل نمایند.
اوراق قرضه قابل تبدیل تعویض با سهام
صدور این نوع اوراق چیزی جز افزایش سرمایه شرکت نیست لذا افزایش سرمایه همزمان با انتشار اوراق قرضه صورت می گیرد.
محدودیت های شرکتها تا انقضای موعد اوراق قرضه:
- انتشار اوراق جدید قابل تعویض و قابل تبدیل تا انقضای موعد اوراق قرضه ممنوع است
- شرکت حق ندارد سرمایه خود را مستهلک نماید
- کاهش سهام از طریق بازخرید ممنوع است
- اقدام شرکت به تقسیم اندوخته ممنوع است
- تغییر در نحوه تقسیم منافع شرکت ممنوع است.
انواع اوراق قرضه
- اوراق قرضه دولتی
- اوراق قرضه شرکتی
- اوراق قرضه شهرداری
- اوراق صکوک شرکتی،
- اوراق منفعت
- اوراق خزانه دولتی
- اوراق استصناع
- گواهی سپرده
- اوراق مرابحه
- اوراق سلف موازی استاندارد
- سهام ممتاز
- اوراق بهادار وثیقه‌ای
اوراق مشارکت
اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای یک مدت معین جهت تامین بخشی از منابع مالی درطرح های مورد نظر دولت و شرکتهای دولتی و خصوصی تحت نظارت بانک مرکزی منتشر می گردند.خرید و فروش این اوراق مستقیما یا توسط بورس صورت می گیرد.
ویژگی های اوراق مشارکت
1. اوراق مشارکت هم به صورت با نام هم به صورت بی نام منتشر می گردند.
2. اوراق مذکور قيمت اسمي مشخصي دارند.
3. اوراق مشارکت اوراقی است با سررسید مشخص.
4. بازپرداخت اصل اوراق در سررسيد و پرداخت سودعلي الحساب آن در مقاطع معين توسط ناشر، تضمين می گردد
5. خريد و فروش اوراق مذکور از طريق شعب منتخب بانک عامل يا از طريق بورس اوراق بهادار (درصورت پذيرش) مجاز است
6. در این نوع اوراق دارندگان به نسبت قيمت اسمي و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از اجراي طرح هاي مربوط سهيم هستند
7. هر ورقه نشان دهنده ميزان قدرالسهم دارنده آن در طرح مورد سرمايه گذاري است
8. اوراق مشارکت به عنوان وثيقه در قراردادهاي بانکی و قراردادهای مربوط به وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکت هاي دولتي، شهرداريها و ساير دستگا ههاي اجرايي پذيرفته مي شود.
9.اوراق مذکور از طریق عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران واگذار میشود.
10. قابلیت خریدوفروش در بازار ثانویه
انواع اوراق مشارکت
1. اوراق مشارکت ساده
اوراق مشارکت ساده متداول‌ترین نوع ورقه مشارکت به شمار می‌رود در واقع دارنده آن سود حاصل از مشارکت را به ترتیب مورد توافق، در مواعد مقرر دریافت می کند و در سر رسید ورقه تنها حق مطالبه مبلغ اسمی اوراق را از ناشر دارد . این اوراق پس از انتشار، تغییر صورت نمی دهند و در نهایت منجر به استرداد اصل سرمایه و سود حاصل از به کارگیری در پروژه به صاحب ورقه می شود که در این فرض صاحب ورقه با شرکت در یک پروژه خاص شریک است که پس از اتمام پروژه رابطه اش با شرکت قطع می گردد
2. اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام
اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام، ورقه مشارکت قابل تبدیل ورقه‌ای است که بتوان آن را به سهم شرکت ناشر تبدیل کرد. در این نوع ورقه برخلاف اوراق مشارکت ساده، صاحب اوراق، چنانچه وضعیت شرکت ناشر به دلیل اقتصادی و سوددهی بهتر از زمان انتشار اولیه ورقه مشارکت شود، میتواند با تبدیل اوراق مشارکت خود به سهام شرکت در توسعه شرکت شریک و از آن بهره‌مند شود.
3.انتشار اوراق مشارکت قابل تعویض
اوراق مشارکت قابل تعویض نوعی دیگری از اوراق مشارکت است که قابل تعویض با سهام سایر شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است . زمانی که چنین اوراقی به سرمایه‌گذار واگذار میشود، ناشر مکلف است حداقل به میزان اوراق مشارکت قابل تعویض، موجودی سهام شرکتهای مذکور را تا سر رسید نهایی اوراق مشارکت نگهداری کند.
تفاوت های اوراق قرضه و اوراق مشارکت
تفاوت های اوراق قرضه و اوراق مشارکت به شرح ذیل است :
- اوراق قرضه خارج از بورس مورد معامله قرار می گیرد اما اوراق مشارکت قابلیت معامله در بازار بورس رادارد
- نرخ سود و بهره در اوراق قرضه یکسان و ثابت است اما در اوراق مشارکت نرخ سود علی الحساب است
- سود اوراق قرضه براساس میزان سود و زیان شرکت مشخص می گردد درحالی که سود اوراق مشارکت از ابتدا مشخص است.
- وجه اوراق قرضه به شرکت ناشر تملیک می شود لذا محدودیتی در نوع مصرف آن برای شرکت وجود ندارد و مصرف وجوه حاصل به صلاحدید ناشر ممکن است و دارنده صرفا بستانکار شرکت محسوب می گردد اما در اوراق مشارکت دارنده اوراق مشارکت با ناشر شریک می گردد.
- صدور اوراق قرضه تنها توسط شرکت سهامی عام صورت میگیرد در حالی که برای صدور اوراق مشارکت علاوه بر شرکت سهامی عام، شرکت سهامی خاص و شرکت تعاونی نیز مجاز به صدور اوراق مشارکت هستند.
- باز پرداخت اصل و سود علی الحساب در اوراق مشارکت الزاما باید تضمین گردد در صورتی که در اوراق قرضه تضمین پرداخت سود و اصل مبلغ، اختیاری است
«درخصوص بهره معین اوراق قرضه می توان اشاره کرد که باتوجه به نظریه شورای نگهبان مورخ17/5/1363وسایر نظرات شورا مزبور همچنین بنا به اصل49قانون اساسی معاملات ربوی ممنوع و در نتیجه باطل است و گنجاندن هرنوع بهره در قرارداد قرض غیر مجاز است».
تالار مجازی بورس ایران
همانطور که قول داده بوديم، قصد داريم در چند قسمت آينده، درباره انواع اوراق بهادار براي شما صحبت کنيم. اگر بخواهيم اوراق بهادار را براساس درجه ريسک آنها معرفي کنيم، نخست بايد به سراغ اوراق مشارکت برويم
اوراق مشارکت چيست؟
همانطور که قول داده بوديم، قصد داريم در چند قسمت آينده، درباره انواع اوراق بهادار براي شما صحبت کنيم. اگر بخواهيم اوراق بهادار را براساس درجه ريسک آنها معرفي کنيم، نخست بايد به سراغ اوراق مشارکت برويم. چون اين اوراق، بازدهي تضمين شده دارد و بنابراين، هيچگونه ريسکي را متوجه سهامـدار نمي‌کنـد. اما اوراق مشارکت چيست؟
همان طور که از اسم اين اوراق هم مشخص است، اوراق مشارکت اوراق بهاداري است که بيانگر مشارکت دارنده آن در يک طرح است. اجازه بدهيد با يک مثال توضيح دهيم. فرض کنيـد يک شرکت پتروشيمي براي راه‌اندازي خط توليد جديد، به 200 ميليارد تومان سرمايه جديد نيـاز دارد. همچنين براساس بررسي‌هاي کارشناسي، درصورت راه‌اندازي اين خط توليـد، سرمايه صرف شده براي آن ظرف مدت 4 سال پس از راه‌اندازي، از محل افزايش درآمد ناشي از فروش محصولات جديد، جبران شده و ميزان سوداوري شرکت هم طي اين مدت، سالانه 25 تا 30 درصد افزايش خواهد يافت، به بيان ديگر، طرح مذکور داراي توجيه اقتصادي است.
در چنين حالتي، يکي از روش‌هايي که شرکت خودروساز مي‌تواند براي تأمين سرمايه موردنيـاز خود از آن استفاده کنـد، انتشار اوراق مشارکت است. به اين ترتيب، شرکت خودروسازي با فروش اين اوراق به سرمايه‌گذاران، منابع مالي مورد نياز خود را از آنها تأمين کرده و سرمايه‌گذاران نيز در ازاي اين مشارکت، به نسبت سرمايـه خود در منافع حاصل از راه‌اندازي خط توليد جديـد شريک خواهنـد شد.
مهم‌ترين جذابيت اوراق مشارکت در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار مانند سهام، تضمين پرداخت سود است، به اين معنـا که دارنده اوراق مشارکت اطمينان دارد که سود مشخص و تضمين‌شده‌اي را به‌عنوان سود علي‌الحساب، در فواصل زمانـي معيـن، دريافت مي‌کند. اما چه کسي، پرداخت حداقل سود را تضمين مي‌کند؟
طبيعتا شرکت يا سازمان منتشرکننده اين اوراق نمي‌تواند خودش، پرداخت سود اوراق را هم تضمين کند. در حال حاضـر، سود اغلب اوراق مشارکتي که در کشور منتشر مي‌شود، توسط بانک‌ها و موسسات مالي معتبر و يا دولت، تضمين مي‌شود، بنابراين، خريدار اين اوراق اطمينان دارد که در سررسيدهاي مشخص، سود تعهدشده را دريافت مي‌کنـد. در مورد اوراق مشارکت، بايد به چند نکتـه توجه داشت:
1- همان طور که قبلا هم گفتيم، بين ريسک و بازده رابطه مستقيـم وجود دارد، بنابراين اوراق مشارکت، با توجه به اينکه بازدهي تضمين شده دارند و ريسکي را متوجه سرمايه‌گذار نمي‌کنند، بنابراين بازده مورد انتظار آنها هم در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار، کمتـر است.
2- سود تضمين‌شده اوراق مشارکت، به صورت علي‌الحساب به دارنده اوراق پرداخت مي‌شود، به اين معنا که پس از پايان پروژه و در سررسيد نهايي، ناشر اوراق موظف است سود قطعي پروژه را محاسبه کرده و درصورتي که سود قطعي پروژه، بيشتر از سود علي‌الحساب پرداختي به خريداران اوراق باشد باشد، مابه‌التفاوت را به آنها پرداخت نمايد. البته، درصورتي که سود قطعي پروژه، از سود علي‌الحساب پرداختي کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زيانـي از اين بابت، متوجه خريدار اين اوراق نيست.
3- سود اوراق مشارکت، معاف از پرداخت ماليات است و اين موضوع نيز يکي از جذابيت‌هاي سرمايه‌گذاري در اوراق مشارکت محسوب مي‌شود.
4- اوراق مشارکت، اغلب بي‌نام منتشر شده و فردي که اين اوراق را در اختيار دارد، مالک آن شناخته مي‌شود، بنابراين بايد از اوراق مشارکت نيز همانند اسکناس و بلکه بيشتر از آن، مراقبت کرد. البته، بانک‌ها معمولا اين امکان را براي خريداران اوراق مشارکت فراهم مي‌کنند که بتوانند اوراق خريداري شده را نزد بانک، به امانت بگذارند تا از مواردي مانند سرقت، آتش‌سوزي و. در امان باشد.
5- سود اوراق مشارکت، در فواصل زماني تعيين شده (مثلا يك ماهه يا سه ماهه) و ازطريق برگه‌هايي که همراه اوراق مشارکت، به خريدار تحويل مي‌شود، به وي پرداخت مي‌شود. درصورتي که فرد اوراق مشارکت را نزد خود نگهداري کند، هنگام تحويل برگه‌هاي دريافت سود به بانک، بايد اصل اوراق مشارکت را هم به همراه داشته باشند تا مالکيت فرد بر اين اوراق، توسط بانک احراز شود. البته، همان طور که گفته شد، خريدار اوراق مشارکت مي‌تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت گذارده و با پرداخت کارمزد جزئي، از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسيدهاي تعيين شده، به صورت منظم به حسابش واريز نمايد.
6- باتوجه به اينکه طرح‌هايي که براي تأمين مالي آنها، اوراق مشارکت منتشر مي‌شود، معمولا طرح‌هاي زمان‌بر هستند، بنابراين اوراق مشارکت نيز اغلب با سررسيدهاي سه تا چهارساله منتشر مي‌شوند. اما اگـر خريدار اوراق به هر دليل، قبل از دوره سررسيد به پول خود نياز پيدا کرد، مي‌تواند با مراجعه به يکي از شعب بانکي که اوراق را از آن خريداري کرده، ضمن تحويل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دريافت نمايد. طبيعتا سودهاي دريافتي تا تاريخ تحويل اوراق به بانک نيز به عنوان سود دوره مشارکت، متعلق به فـرد مي‌باشد. البته معمولا درصورت تسويه زودتر از موعد، بانک‌ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتري را اندکي کاهش داده (مثلا از 20 درصد به 19 درصد) و مابه‌التفاوت نرخ جديد با نرخ پرداختي تا آن زمان را، از مشتري دريافت مي‌کنند.
7- درصورتي‌که اوراق مشارکت در بورس يا فرابورس نيز پذيرفته شده باشند، دارنده اين اوراق مي‌تواند براي فروش آنها قبل از سررسيد، به يکي از شرکت‌هاي کارگزاري بورس مراجعه کرده و براساس روشي که در برنامه‌هاي قبل توضيح داديم، نسبت به فروش اوراق خود اقدام نمايد. در اين صورت، طبيعتـا اوراق مشارکت نيز همانند سهام، براساس قيمتي که در بورس براي آن متقاضي وجود داشتـه باشد، فروختـه خواهد شد و سود دارنده اوراق مشارکت نيز از بابت تسويه زودتر از موعد، کاهش نمي‌يابد.
در پايان هم به اين نکته اشاره کنم که در حال حاضر، علاوه‌بر شرکت‌هاي فعال در بخش خصوصي، دولت و شهرداريها هم براي تأمين منابع مالي موردنياز براي پروژه‌هاي عمراني، زيربنايي و. ، اقدام به انتشار اوراق مشارکت مي‌نمايند. ساخت خطوط جاده‌اي و ريلي، سـد، تونل، نيروگاه، مجتمع‌هاي اداري و مسکوني و. ، نمونه‌هايي از مواردي است که دولت و يا شهرداريها، براي تأمين مالي آنها اقدام به انتشار اوراق مشارکت مي‌کنند و تبليغات آنها هم در رسانه‌ها، به وفور مشاهده مي‌شود.
نکات مهم در خرید و فروش اوراق مشارکت و انواع آن
سود اوراق مشارکت، معاف از پرداخت مالیات است
اوراق مشارکت از جمله اوراق بهادار محسوب می شود و تابع قوانین آن است. هدف از انتشار اوراق مشارکت تامین مالی پروژه ها میباشد که این اوراق با نام یا بی نام هستند که بر اساس قانون و یا مجوز بانک مرکزی ایران با قیمت اسمی و زمان معین منتشر میشود.
اوراق مشارکت چیست؟
اوراق مشارکت (Corporate bond)، اوراق بهاداری است که تبیین گر مشارکت مالک آن اوراق در یک طرح است. در واقع شخص، سرمایه خویش را به یک شرکت، کارخانه و نظایر آنها می سپارد تا بتواند طرح توسعه خود را اجرا و از محل منافع به دست آمده سود سرمایه گذار را نیز پرداخت کند.
طبق قانون، اوراق مشارکت اوراق با نام یا بی نامی است که به قیمت اسمی و برای بازه زمانی معین منتشر می شود و سرمایه گذار نسبت به قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از پروژه ها مدعی است. در واقع اوراق مشارکت مثل یک بدهی برای ناشر میباشد که با انتشار آن تعهد می نماید طی بازه های زمانی معین مبلغ ثابتی را که در برگه اوراق یادآوری می گردد در قالب سود اوراق مشارکت به سرمایه گذار بپردازد.
انواع اوراق مشارکت
انواع اوراق مشارکت عبارتند از:
الف) اوراق مشارکت بورسی
ب) اوراق مشارکت غیر بورسی
ج) اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی
چ) اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس
ح)اوراق مشارکت بانک مرکزی
الف) اوراق مشارکت بورسی
اوراق مشارکت بورسی اوراقیست که قابل معامله در بازار بورس و فرابورس است. اوراق مشارکت بورسی ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
۱. به کسر:
اوراقی که با قیمتی کم تر از قیمت اسمی به فروش میرسد و سود خریدار برابر با تفاوت قیمت اوراق مشارکت در زمان خرید و قیمت اسمی در زمان سررسید است. سرمایه گذاری در این اوراق یک سرمایه گذاری کوتاه مدت به شمار می آید.
۲. اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام:
اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام به وسیله شرکتهای سهامی عام منتشر شده و در تاریخ سررسید به جای پرداخت اصل مبلغ، با دیگر سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تعویض می گردد.
۳. اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام:
اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام اوراقیست که توسط شرکت های سهامی عام منتشر و در سررسید یا زمان مشخص افزایش سرمایه به سهام شرکتهای موضوع طرح اوراق مشارکت تبدیل می گردد. این مدل اوراق مشارکت اقتباس کامل از مقررات سابق اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام توسط قانونگذار پس از انقلاب اسلامی است چون در این اوراق صاحب ورقه میتواند در صورتی که وضع شرکت ناشر به علت اقتصادی و سوددهی بهتر از زمان انتشار اولیه اوراق مشارکت باشد با تبدیل ورقه خود به سهم از بهبود وضعیت اقتصادی شرکت بهره گیرد.
ب) اوراق مشارکت غیر بورسی:
اوراق مشارکتی است که به منظور اجرای سیاست های اقتصادی دولت به وسیله بانک مرکزی منتشر می شود و قابلیت بازخرید به وسیله بانک عامل را دارد. این گروه از اوراق در بورس اوراق بهادار قابل ابتیاع نیست.
اوراق مشارکت در اصطلاح علم اقتصاد، نوعی از اوراق بهادار است و انواع مختلفی دارد
ج) اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی
اوراق مشارکت وزارت خانه ها و شرکتهای دولتی اوراق مشارکتی هستند که به وسیله وزارتخانه ها و شرکت های دولتی با هدف تأمین مالی پروژه های عمرانی منتشر می گردد و قابلیت بازخرید به وسیله بانک عامل را دارد. اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی هم در بورس معامله نمی شوند.
چ) اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده در بورس
این نوع اوراق مشارکت اوراقیست که به منظور تأمین مالی توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار منتشر می شود. اینگونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل ابتیاع است.
خصوصیت های اوراق مشارکت
- قابلیت خرید و فروش اوراق مشارکت در بازار ثانویه
- اوراق مشارکت قیمت اسمی مشخصی دارد.
- بازده بدون ریسک برای سرمایه گذاران
- سررسید آن مشخص است و به عبارتی بازه زمانی معین دارد
- مالکیت بدون حق رأی برای دارندگان اوراق مشارکت
- بازپرداخت اصل اوراق مشارکت در سررسید و پرداخت سود علی الحساب آن در مقاطع معین به وسیله ناشر، تضمین شده است.
- معافیت مالیاتی برای سرمایه گذاری در اوراق مشارکت
- خرید و فروش اوراق مشارکت از طریق شعب منتخب بانک عامل یا از طریق بورس اوراق بهادار (در صورت پذیرش) مجاز است.
تمامی اوراق مشارکت از قابلیت نقد شوندگی برخوردارند
نکات مهم در خرید و فروش اوراق مشارکت
۱- همانطور که قبلا هم گفتیم، بین ریسک و بازده رابطه مستقیـم وجود دارد، بدین ترتیب اوراق مشارکت، با توجه به اینکه بازدهی تضمین شده دارند و ریسکی را متوجه سرمایه گذار نمی کنند، بدین ترتیب بازده مورد انتظار آن ها هم در مقایسه با دیگر انواع اوراق بهادار، کمتـر است.
۲- اوراق مشارکت عرضه شده در بورس قابلیت معامله قبل از سررسید را دارند. فرض کنید شما بعد از خرید اوراق و نگهداری شش ماهه قصد فروش آنرا دارید. شما به آسانی میتوانید درخواست فروش خود را از طریق کارگزاری خود داده و در طرف مقابل چنانچه هیچ متقاضی نباشد بازارگردان اوراق مکلف به خرید اوراق از شما است و میتوان از بابت فروش اوراق مشارکت اطمینان داشت.
۳- معمولاً سود اوراق مشارکت تابعی از سود بانکی بوده و نرخ بازدهی سالیانه این اوراق بین ۳ تا ۶ درصد بیش از نرخ سود سپرده بلندمدت یک ساله نزد بانک ها است که این امر با هدف ایجاد جذابیت در معاملات اوارق مشارکت انجام می شود.
۴- سود تضمین شده اوراق مشارکت، به صورت علی الحساب به دارنده اوراق پرداخت می شود، به این معنی که بعد از پایان پروژه و در سررسید نهایی، ناشر اوراق مشارکت موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کرده و اگر سود قطعی پروژه، بیش از سود علی الحساب پرداختی به خریداران اوراق باشد، مابه التفاوت را به آنها پرداخت مینماید. البته، اگر سود قطعی پروژه، از سود علی الحساب پرداختی کم تر باشد، جبران مابه التفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زیانـی از این بابت، متوجه خریدار اوراق مشارکت نیست.
۴- سررسید پرداخت سود در اوراق مشارکت یک ماهه، سه ماهه و… است. هرچه دوره پرداخت سود کوتاه تر باشد، برای سرمایه گذار و سهامدار از جذابیت بیشتری بهره مند خواهد بود.
۵- در برخی موارد به دلیل کمبود نقدینگی و رقابت برای جذب منابع با بانک ها بعضی از ناشران اوراق مشارکت علاوه برسود اعلامی، سود ۳ درصدی برای یک سال را بر روی تابلو معاملاتی تضمین می کنند.
۶- نماد هر یک از اوراق مشارکت حداکثر سه روز قبل از سررسید پرداخت سود علی الحساب آن متوقف می شود و روز پس از پرداخت سود، نماد آن بازگشایی می شود.
۷- باتوجه به این که طرح هایی که برای تأمین مالی آن ها، اوراق مشارکت منتشر می شود، معمولاً طرح های زمان بر هستند، بدین ترتیب اوراق مشارکت نیز اکثراً با سررسیدهای سه تا چهار ساله منتشر می شوند اما اگـر خریدار اوراق مشارکت به هر دلیل، قبل از دوره سررسید به پول خود نیاز پیدا کرد، می تواند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری نموده، ضمن تحویل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دریافت نماید. طبیعتا سودهای دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق به بانک نیز بعنوان سود دوره مشارکت، متعلق به فـرد می باشد.
۸- اوراق مشارکت همانند سهام طبق قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشته باشد، فروخته خواهد شد. سود دارنده اوراق مشارکت نیز از بابت تسویه سریعتر از موعد کاهش نمی یابد.
خرید اوراق مشارکت یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک بوده
۹- اگر سرمایه گذار در میانه دوره و قبل از سررسید پرداخت سود اقدام به خرید اوراق مشارکت نماید، خریدار اوراق میبایست مبلغی معادل مبلغ اسمی بعلاوه قسمتی از سود اوراق مشارکت را که میزان آن از ابتدای دوره تا زمان خرید اوراق محاسبه می شود، پرداخت نماید.
۱۰- تمامی اوراق مشارکت از قابلیت نقدشوندگی خوبی برخوردارند. به نحوی که بازارگردان اوراق موظف است تا تمامی سفارش های فروش به مبلغ اسمی را در هر روز خریداری نماید.
۱۱- درصورتی که اوراق مشارکت در بورس یا فرابورس نیز قبول شده باشند، دارنده این اوراق میتواند برای فروش آن ها پیش از سررسید، به یکی از شرکت های کارگزاری بورس مراجعه نموده و نسبت به فروش اوراق خود اقدام نماید. در اینصورت، طبیعتـا اوراق مشارکت هم شبیه سهام، طبق قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشتـه باشد، فروختـه خواهد شد و سود دارنده اوراق مشارکت هم از بابت تسویه سریعتر از موعد، کاهش نمی یابد.
دیدگاه شما